Anlatı Bilimi Açısından Roman-Sinema Etkileşimi ... - Bilkent University

ölümünden alınmıştır, yani anlatı zamanı 24 Ekim 1963 Perşembe günüdür. Son
cümlede gecikmeli Ankara treniyle gelen kadının otelde kaldığı güne, 17 Ekim’e geri
dönülmektedir. Kronolojik olarak son cümle ilk sırada yer alır. Daha sonra C’de
Salı gecesine yani 22 Ekim’e geri gidilir. Bunu izleyen birbirine bağlı cümleler olan
D ve E’de ise 23 Ekim gecesinden bahsedilir ve bu cümlelerde anlatılan eylemlerde
bir eşzamanlılık söz konusudur. Zebercet’in odada kalmasıyla havluya yaklaşırken
dönüp çıkması aynı zaman dilimini kapsadığı için burada sadece 3 sayısıyla
belirtilmiştir. F ve G cümlelerinde ise anlatı zamanına dönülmektedir. Bu örnek
bize olayların oluş sırasıyla anlatıda veriliş sırasının ne kadar farklı olduğunu açıkça
göstermektedir ve böyle bir yöntem, bize metnin akışını ayrıntılarıyla inceleyebilme
olanağı sunmaktadır.
Öykü zamanının anlatı zamanına eklenmesinde yukarıda örneğini
gördüğümüz gerilemenin (analepsis) yanında önceleme (prolepsis) gibi zaman
sapmaları da olabilir. Anlatı zamanındayken geçmişi anlatmaya gerileme, daha
sonra olacak olanları anlatı zamanında anlatmaya ise önceleme denmektedir. Genel
olarak roman türünde önceleme, gerilemeye göre çok az kullanılmaktadır. Anayurt
Oteli romanında da çok fazla gerileme bulunmasına karşın önceleme
bulunmamaktadır.
Gerileme, dışsal gerileme (external analepsis) ve içsel gerileme (internal
analepsis) olmak üzere ikiye ayrılır. Robert Burgoyne, “Film Narratology” (Film
Anlatı Bilimi) adlı makalesinde, gerilemelerin, ilk anlatıda yer alan olaylardan
önceki bir zaman dilimini kapsadıklarında dışsal, ilk anlatıdaki bir eksikliği
tamamladıklarında ise içsel olduklarını belirtir (119). Anayurt Oteli’nde çok fazla
bulunan dışsal gerilemeye şöyle bir örnek verebiliriz:
Yukarıdan tıkırtılar geliyordu 9 numarada kalanları da yazdı, defteri
25