Anlatı Bilimi Açısından Roman-Sinema Etkileşimi ... - Bilkent University

zamanlılık yaratabilirler” (Henderson 8). Filmsel zamanın yaratılmasında çekimde
kullanılan merceklerin türü, kameranın hızı, sesin kullanımı ve kurgu teknikleri farklı
zamansal algılar oluşturabilir. Yalçın Demir’in “Filmsel Zamanın Yaratılmasında
Filmsel Araçların Zamanı Etkilemedeki Rolleri” başlıklı yazısından yola çıkarak bu
etkileri şöyle açıklayabiliriz. Geniş açılı merceklerde kameraya doğru hareket,
gerçekte olduğundan daha hızlı görünür ve çok kısa bir yol katedildiği halde uzak bir
mesafeden yaklaşılıyormuş duygusunu verir. Dar açılı merceklerde ise nesneler arası
mesafe kısalır. Kamerayla saniyede kaç kare kaydedildiğine göre de zaman etkisi
değişebilir. Kamera normal hızından (yani saniyede 24 kareden) daha hızlı
çalıştırılarak bir çekim yapıldığında yavaşlatılmış bir hareket, tam tersi yapıldığında
da hızlandırılmış bir hareket elde edilebilir. Ayrıca görüntülerin üzerine farklı bir
zamanı anlatan bir üst ses ya da başka bir sahnenin sesi yerleştirilerek zamansal bir
kayma yaratılabilir (Demir 50-55). Bütün bu farklı zaman algılarının oluşması filmin
“anlatı hızını” hesaplamada bize zorluklar yaratmaktadır.
Sinemasal anlatımda anlatının zamanını dikkate almadan ölçülen farklı bir
ritimden de bahsedilebilir. Bu, çekim uzunluğu ve sayısı ile bağlantılı kurgusal
olanakların sağladığı ritimdir. “Kompozisyon, çekim hızı, kesme noktası, azami
uzunluk tüm bunlar hep birlikte çözümlenerek, birleştirilen görüntülerin doğasında
yatan ritmi yaratırlar” (Montagu 165). Anayurt Oteli filminde romanın konusuna ve
anlatı hızına uygun bir ritim yakalanmıştır. Zebercet’in yaşantısındaki sakinlik ve
tek düzelik, yalın sinemasal anlatım ve hız ile de izleyiciye aktarılmıştır. Çekimler
arasındaki geçişlerle de bu desteklenmiştir. Filmde zincirleme, bindirme, kararma,
açılma gibi süslü geçişler yerine sadece kesme kullanılmıştır.
Gérard Genette, Narrative Discourse (Anlatı Söylemi) adlı yapıtında
“anlatının hızı” kavramını şu şekilde tartışır:
36