Anlatı Bilimi Açısından Roman-Sinema Etkileşimi ... - Bilkent University

BÖLÜM II
GÖREN KİM? KONUŞAN KİM?
Anlatıcı, edebî metinlerin olmazsa olmaz öğelerinden biridir. Akşit Göktürk,
Okuma Uğraşı adlı kitabında anlatıcıyı, “[y]azınsal metinlerde olayları, durumları,
olguları anlatan, yazar ile okur arasındaki ara-kişi” olarak tanımlar (150). Tzvetan
Todorov ise, Poetikaya Giriş adlı yapıtında anlatıcının önemini şöyle belirtir:
Değer yargılarının türetildiği ilkeler anlatıcıda kişileşir; anlatıcı
karakterlerin düşüncelerini gizler ya da açığa vurur, böylece kendi
“psikoloji” algısını bizimle paylaşır; anlatıcı dolaysız söylem ile
aktarılmış söylem, zamansal sıra ve zamansal altüst oluşlar arasında
tercih yapar. Anlatıcı olmadan anlatı yoktur. (75)
Sinemadaki anlatıcı ise, romandan daha farklı ve karmaşık bir yapıya
sahiptir. Sinemasal anlatıcı, ses, müzik, dekor, oyuncu, ışık, kurgu, kamera açısı ve
hareketi gibi birçok görsel ve işitsel teknik özelliğin bileşiminden oluşmaktadır.
Bu bölümde, anlatıcıyla ilgili olarak birbirinin içine geçmiş kip (mood) ve ses
(voice) kavramlarını inceleyerek Anayurt Oteli romanı ve filmindeki anlatıcı
farklılıklarını ortaya koyacağız. Gérard Genette, kip ve ses kavramlarını iki soruyla
46