Anlatı Bilimi Açısından Roman-Sinema Etkileşimi ... - Bilkent University

zaman, hatta kahraman kendi bile olsa, kahramandan çok şey bilir.
(18)
Gérard Genette, Narrative Discourse (Anlatı Söylemi) adlı kitabında anlatan
kişi açısından temelde iki tür anlatı olduğunu belirtir: Birinde, anlatıcı anlattığı
öyküde yer almaz. Öbüründe ise, anlatıcı anlattığı öyküde kişi olarak yer alır.
Bunlardan birinci tür anlatı elöyküsel (heterodiegetic), ikincisi de özöyküsel
(homodiegetic) olarak adlandırılır. Özöyküsel tür içinde de en azından iki çeşit
anlatıcı ayırt edilir. Birinde anlatıcı anlatısının kahramanıdır; diğerinde ise, anlatıcı
ikincil bir rol oynar. Bu rol, bir gözlemci, bir tanık rolü olabilir. Eğer anlatıcı
anlatıdaki önemli kişilerden biri ise, benöyküsel (autodiegetic) olarak adlandırılır.
Bu kavram, bir bakıma özöyküselin kuvvetli bir derecesini temsil eder (244-45).
Genette, anlatı düzeyleriyle bağlantılı olarak dört çeşit anlatıcı olduğunu
belirtir: 1) Dışöyküsel-elöyküsel: Anlatıcı, içinde olmadığı öyküyü birinci dereceden
anlatır. 2) Dışöyküsel-özöyküsel: Anlatıcı, kendi öyküsünü birinci dereceden anlatır.
3) İçöyküsel-elöyküsel: Anlatıcı, içinde olmadığı öyküyü ikinci dereceden anlatır. 4)
İçöyküsel-özöyküsel: Anlatıcı, kendi öyküsünü ikinci dereceden anlatır (248).
Anayurt Oteli romanının büyük bir bölümünde anlatıcı içinde olmadığı bir
öyküyü birinci dereceden anlatır. Başka bir deyişle romanın genelinde dışöyküsel-
elöyküsel (extradiegetic-heterodiegetic) anlatıcı görülmektedir. Yukarıda örneğini
verdiğim Zebercet’in iç monoloğunda ise, içöyküsel-özöyküsel (intradiegetic-
homodiegetic) anlatıcı bulunmaktadır; yani anlatıcı kendi öyküsünü ikinci dereceden
anlatmaktadır.
Robert Burgoyne, “Film Narratology” (Film Anlatı Bilimi) adlı makalesinde
Genette’in edebî anlatıcı için yaptığı sınıflandırmayı benzer bir şekilde sinemaya
uygular ve iki temel anlatıcı türü olduğunu belirtir: Birincisi, karakter anlatıcı,
61