Anlatı Bilimi Açısından Roman-Sinema Etkileşimi ... - Bilkent University

Yukarıdaki tabloyla Franz K. Stanzel’in Roman Biçimleri adlı kitabındaki
anlatım konumları sınıflandırması birbiriyle içerik açısından paralellik sergiler.
Stanzel, üç anlatım konumu olduğunu belirtir: Tanrısal anlatım konumu, ben anlatım
konumu ve kişisel anlatım konumu (19-20).
Tanrısal anlatım konumunda anlatıcı her zaman kahramandan daha fazla şey
biliyordur. (Yukarıdaki tabloda dördüncü kategoriye karşılık gelir.) Bu konumda
“anlatıcı kişinin varlığı, okuyucuya anlatılanların doğruluğu, düşüncelerin
güvenirliği, sonuçların akla uygunluğunu garantiler gözükü[r]” (28). Mesafe
açısından tanrısal anlatım konumuna baktığımızda ise daha önce yaptığımız
“anlatma” ve “gösterme” ayrımından “anlatma”ya yakın olduğunu söyleyebiliriz.
“Ben anlatım” konumunda öykü, olayı bizzat yaşamış bir kişi tarafından anlatılır.
(Tablodaki birinci anlatıcıdır.) “Gösterme”nin egemen olduğu bu konumda, roman
kahramanı anlatıcıyla özdeşleştiği için gerçeklik duygusunu arttırır. Kişisel anlatım
konumunda ise anlatıcı, karakterden daha az şey biliyordur. “Gösterme” tarzı
anlatımın baskın olduğu bu konumda “[o]kuyucu, kurmaca dünyada olup bitenleri
anlatmayıp sadece bilincinden film şeridi gibi geçiren roman figürünün gözüyle
görür durumdadır” (Stanzel 20). (Yukarıdaki tabloda ikinci ve üçüncü konumlara
karşılık gelir.)
Stanzel’in yaptığı bu sınıflandırma açısından Anayurt Oteli’ne baktığımızda
onun bir kişisel anlatım romanı olduğunu görürüz ve bu romanın yapısını
çözümleyebilmek için kişisel anlatım romanının özelliklerine biraz daha yakından
bakmamız iyi olacaktır. Olayların daha nesnel bir anlatımla sunulduğu bu tür
romanlarda zaman zaman bir karakterin bilincine odaklanma görülebilmektedir.
Anayurt Oteli’nde de üçüncü kişi anlatımı egemendir; fakat zaman zaman
Zebercet’in bilincinden olaylara yaklaşılmaktadır. Kişisel anlatım konumunun
53