Anlatı Bilimi Açısından Roman-Sinema Etkileşimi ... - Bilkent University

öykünün, filmdeki bir karakter tarafından anlatılmasıyla oluşur. Bu, Genette’in
terminolojisinde içöyküsel (intradiegetic) anlatıcı olarak adlandırılır. Eğer karakter
kendi öyküsünü anlatıyor ve bir aktör olarak görünüyorsa, buna özöyküsel
(homodiegetic) anlatıcı, eğer karakter filmde görünmüyorsa, elöyküsel
(heterodiegetic) anlatıcı denir. İkinci anlatıcı türü, sessel ve görsel kayıtların
denetiminde olan dışöyküsel (extradiegetic) anlatıcıdır. Burada kişisel olmayan bir
anlatım söz konusudur (96-98).
Romandan farklı olarak filmdeki anlatıcılardan biri dışsesdir. Özellikle
romanın filme uyarlanmasında dışses (voice-over), anlatım kolaylığı sağlayan bir
olanaktır. Dışses anlatımı bütün filme yayılmaz. Brian Henderson, “Filmde Zaman,
Kip ve Çatı” adlı makalesinde dışses kullanımına Vadim O Kadar Yeşildi Ki ve Eve
adlı filmlerden örnekler vererek dışsesin işlevlerine değinir: “[D]ışsesin işlevi,
yalnızca karmaşık bir durumu tanıtmak değil, anlatının şimdiki zamandan geçmişe
geçişine yani, filmin geri kalanının tümünü ya da büyük bölümünü kapsayacak bir
değişikliğe köprü oluşturmaktır” (20). Bütün bunlara ek olarak Seymour Chatman’ın
Coming to Terms: The Rhetoric of Narrative in Fiction and Film (Anlaşmak:
Kurmaca ve Filmde Anlatı Retoriği) adlı kitabında vurguladığı şu nokta
unutulmamalıdır: Sinemasal anlatıcı sadece dışsesle tanımlanamaz. Dışses,
sinemasal anlatıcının bir parçasıdır (134). Çünkü sinema birçok parçadan oluşan
karmaşık bir yapıya sahiptir. Bu nedenle buraya kadar anlatılan sinemadaki anlatıcı
türlerinin tek başlarına anlatıcı işlevini üstlenmediklerini vurgulamak gerekir. Bu
tezin “Ek Ç” bölümünde yer alan ve Seymour Chatman’dan alıntılanan (135)
“Sinemasal Anlatıcı” tablosu sinemanın karmaşık anlatıcı yapısını çok iyi ortaya
koymaktadır. Sinemasal anlatıcının işitsel ve görsel olmak üzere iki temel yapısı
vardır ve sinemasal anlatıcı, bu başlıkların altında yer alan ses, müzik, efekt, ışık,
62