van gölü hidrolojisi ve kirliliği konferansı bildiri kitabı

Van Gölü Hidrolojisi ve Kirliliği Konferansı, 21-22 Ağustos 2008, DSİ XVII. Bölge Müdürlüğü, Van.de partiküllere yapışık halde bulundukları için uzak mesafelere taşınabilir ve temiz sukaynaklarına çökelerek kirlenmelerine sebep olurlar (Baker ve Eisenreich 1990, Naumovavd., 2003). YUOB’lerin gaz ve partikül fazdaki dağılımları, kimyasal karakteristikleri vemeteorolojik faktörler bu bileşiklerin atmosferde taşınım, davranış, kalış süresi ve çökelmesüreçlerini doğrudan etkiler (Falconer ve Harner 2000, Kömp ve McLachlan 2000).Kirleticilerin atmosferden yeryüzüne inmeleri ıslak ve kuru çökelme ile meydana gelir.Atmosferik çökelme endüstrilerden uzak temiz bölgelerde bulunan temiz su kaynaklarınınkirlenmesine yol açan önemli kaynaklardan biridir (Baker ve Eisenreich 1990, Cindoruk veTaşdemir 2007). Büyük molekül ağırlığına sahip bileşikler veya partiküllere tutunmuşbileşikler kuru çökelme ile atmosferden kolayca giderilirken, düşük molekül ağırlıklıbileşikler veya gaz fazdaki bileşikler ancak ıslak çökelme (yağmur, kar, sis) ile yeryüzüneinerler (Gaga, 2004). Ayrıca YUOB’ler su yüzeylerine temas ederek absorpsiyona uğrar ve suortamına geçerler (Taşdemir vd. 2005, Jurado vd. 2004, Park vd. 2001, Franz vd. 1998).YUOB’lerin çökelme miktarları maddenin fiziksel ve kimyasal özelliklerine, meteorolojikfaktörlere ve temas edilen yüzeyin özelliklerine bağlı olarak değişim göstermektedir(Finlayson-Pitts ve Pitts 1986).Gelişen endüstrileşme faaliyetleri ve kentleşme ile beraber su ihtiyacı da artmış, temiz sukaynakları büyük oranda azalmıştır. Ayrıca kentlerin ve sanayi bölgelerinin artmasıyla temizsu kaynakları kirletici kaynaklara daha da yaklaşmıştır. Yanma kökenli hava kirleticilere ekolarak uzak mesafelerden atmosferik taşınma ile gelen YUOB’lerin de su kaynaklarınaçökelmesi ile birlikte büyük su kütlelerinin önemli ölçüde kirlendiği düşünülmektedir. Bilimcamiası tarafından son yıllarda bu kirleticilerin atmosferik çökelmeleri konusu yakındanizlenmekte ve makaleler halinde sunulmaktadır. Amerika’da yapılan bir araştırmada BüyükGöller’e (Great Lakes) giren toplam PCB miktarının %50’den fazlasının atmosferik taşınmaile gerçekleştiği belirtilmiştir (Taşdemir vd. 2005, Jeremiason vd. 1994, Achman vd. 1993).Bu çalışmada, ıslak çökelme ile su kütlelerine veya toprağa çökelen YUOB miktarını tespitetmeye yönelik yöntemler araştırılmıştır. Kullanılan mevcut yöntemlerin kullanım alanları,avantaj ve dezavantajları zikredilerek projemiz kapsamında PAH, PCB ve OCP’lerin ıslakçökelme örneklerinin toplanmasında kullanmayı hedeflediğimiz bir ıslak çökelmeörnekleyicisinin geliştirilmesi konusunu irdelenmiştir.2. ISLAK ÇÖKELMEIslak çökelme kirleticilerin yağış sırasında kar veya yağmur tarafından absorbsiyonu veyüzeye çöken sis veya çiğ bulutları aracılığıyla meydana gelen kütle transferini içine alankombine bir prosestir (Taşdemir 1997). Islak çökelme mekanizması partikül ve gaz kirleticileriçin farklılık gösterir. Reaktif özelliği bulunmayan gaz bileşikler yağmur içine Henryyasasının denge teorisi gereğince absorbe olurlar, ancak partikül kirleticilerin giderimmekanizması partikülün fiziksel ve kimyasal özelliğinin yanında meteorolojik şartlara dabağlılığından dolayı daha karmaşıktır (Gaga 2004).Atmosferik YUOB’lerin yağmur ile yıkanarak karasal ve sucul sistemlere ulaşması atmosferikgiderim mekanizması açısından oldukça önemlidir (Simcik vd., 1997). Yarı uçucu organikbileşiklerin yıkanması gaz faz yıkanma oranı ve partikül faz yıkanma oranının bir fonksiyonuolan toplam yıkanma oranı ile aşağıdaki gibi tanımlanabilir:148