van gölü hidrolojisi ve kirliliği konferansı bildiri kitabı

Van Gölü Hidrolojisi ve Kirliliği Konferansı, 21-22 Ağustos 2008, DSİ XVII. Bölge Müdürlüğü, Van.hesaplanmaktadır. Böylece toplam 21 farklı dağılım modeli ortaya çıkmaktadır. LN3, P3, veLP3 dağılımlarının pozitif ve negatif çarpıklıklı versiyonları bulunduğundan, GEDdağılımının da GED-2 ve GED-3 olarak adlandırılan iki farklı türü bulunduğundan, ölçülmüşkaydedilmiş, 14 ardışık standart süreli YYP serilerinin ayrı ayrı değerlendirmelerdehesaplanan dağılım parametrelerinin uygun biçimleri yağmur süresi tr’ye karşılık logaritmiklogaritmikveya semi-logaritmik regrese edilerek düzenlenmekte, ve böylece ıraksaklıkkriterinin gerektirdiği özellikler sağlanmaya çalışılmaktadır. Örnek serilerdeki rakamlarınboyutlarından kaynaklanan sebeplerden dolayı, regresyon düzenlemelerine rağmen bazıistasyonlarda 21dağılımdan bazıları ıraksaklık kriterini sağlamamaktadır. DMİ GenelMüdürlüğünce işletilmekte olan, kayıt süresi 11 yıl ile 65 yıl arasında, toplam 253 adetyağmur rasat istasyonunda 39 adedinde 21 dağılımın 21’i de ıraksaklık kriterini sağlarken,ıraksaklık kriterini sağlayan 15 ve daha fazla dağılım olan istasyon adedi 204’tür (%80).Iraksaklık kriterini sağlamayan dağılımlar baştan elimine edilerek, ıraksaklık kriterinisağlayan dağılımlara 14 ardışık seriden her birinde, ayrı ayrı Ki-kare, Kolmogorov-Smirnov,ve olasılık çizgisi korelasyon katsayısı (OÇKK) (probability plot correlation coefficient)uygunluk testleri uygulanmaktadır. Herhangi bir istasyonda, örneğin, 21 adet dağılımdan Nadedi ıraksaklık kriterini sağlıyorsa (N ≤ 21), örneğin tr = 5 dakikalık seride Ki-kare uygunluktestinde en küçük küçük-kalma olasılığına sahip Ki-kare istatistiği olan dağılıma N değeri,ikinci en küçük küçük-kalma olasılığına sahip Ki-kare istatistiği olan dağılıma N – 1 değeri,üçüncü en küçük küçük-kalma olasılığına sahip Ki-kare istatistiği olan dağılıma N – 2 değeriverilmekte, böylece devam edilerek en büyük küçük-kalma olasılığına sahip Ki-kare istatistiğiolan dağılıma 1 değeri verilmekte, N adet dağılıma Ki-kare uygunluk testi açısından buşekilde not verilmektedir. 14 seriden 14 adet not toplamı en büyük olan dağılım Ki-kareuygunluk testine göre en iyi dağılım olarak değerlendirilmektedir. Aynı yaklaşım,Kolmogorov-Smirnov ve OÇKK uygunluk testlerinde de uygulanmaktadır. Sonuçta, bu üçfarklı uygunluk testlerinin toplam notları da toplanarak net toplam puan tablosuoluşturulmakta, bu tabloda en büyük notu alan dağılım ‘en iyi’, ikinci en büyük notu alandağılım ‘ikinci iyi’ olarak değerlendirilmektedir. Bu bildiride bulguları sunulan veKonferansta uygulaması gösterilecek olan, özellikleri burada özetlenen bilgisayar programıhakkında detaylı teknik bilgiler 106Y192 kod nolu TÜBİTAK ÇAYDAG projesinin 1., 2., ve3. Gelişme Raporlarında mevcuttur.2. VAN GÖLÜ HAVZASINDA UYGULAMALAR2.1. Van Gölü Havzasında YTP Frekans Analizi UygulamalarıDSİ Genel Müdürlüğünde görevli Met.Y.Müh. Nurullah Sezen’in sağladığı, Van GölüHavzasında ölçülmüş kaydedilmiş YTP serilerinden kayıt süresi 15 ile 27 yıl arasında değişen5 adedi ile Yıllık Taşkın Pikleri Frekans Analizi programı çalıştırılmıştır. Çizelge 1’de buYTP serilerinin öz istatistiksel bilgileri verilmektedir. Van Gölü Havzasındaki açık ve kapalıakım rasat istasyonlarının konumları incelendiğinde, 25-24 ve 25-12 nolu istasyonların menbakısımlarında, biraz yukarıda, baraj vardır. Dolayısıyla, bu iki istasyondaki akımlar bir miktarbaraj regülasyonundan etkilenmiş olabilir. 25-02 ise bir barajın hemen mansap çıkışındabulunmaktadır. Son yıllarda kapalı olan 25-02’nin 20 yıllık donesinin baraj inşaatından evvelolduğu sanılmaktadır. Benzer biçimde, menba kısımlarında baraj bulunan 25-24 ve 25-12nolu istasyonlar da kapalı ARİ’ları olarak gözüktüğü için, bunların kaydedilmiş akım doneleride barajlardan evvelki doğal akımlar olabilir.28