van gölü hidrolojisi ve kirliliği konferansı bildiri kitabı

Van Gölü Hidrolojisi ve Kirliliği Konferansı, 21-22 Ağustos 2008, DSİ XVII. Bölge Müdürlüğü, Van.POM modeli ile MM5 modelinin tek yönlü olarak kuplaj edilmesi amacıyla ‘mm5topom’uygulaması geliştirilmiştir. Bu uygulama ASCII formatında verilen derinlik ve kıyı çizgisiverilerini kullanarak POM modeli için gerekli ızgara yapısını oluşturmakta ve hem atmosferikhem de derinlik verisini bu ızgara üzerine aktarmaktadır. Uygulama temel olarak standartMM5 çıktısını okuyup, okyanus modeli tarafından atmosferik sınır sartı olarak kullanılacakNetCDF (Network Common Data Format) formatındaki dosyayı oluşturmaktadır.Gölün yıllık klimatolojik davranışının belirlenmesi amacıyla simulasyona, başlangıç koşuluolarak gölün yatay ve düşeyde 2°C’de izotermal ve 0.2 ppt tuzluluğa sahip olduğu kabulü ilebaşlanmıştır. Bu şekilde başlangıç koşulları belirlenen göl, atmosfer modelinden elde edilenhaftalık klimatolojik veri seti ile düngüsel olarak çalıştırılmış ve gölün kararlı bir yapıyaoturması beklenmiştir. Modelin kararlı yapıya oturması okyanus modelindeki türbülanslıkinetik enerjinin hacimsel toplamının zaman içerisinde sabit kalması ile belirlenebilir. Buamaçla yapılan testlerde gölün 4 yıllık simulasyon sonucunda kararlı duruma ulaştığı tespitedilmiştir.Atmosfer modelinden gelen değişkenleri kullanarak gerekli akıları hesaplamak ve bunlarızaman boyutunda doğal kübik triz (spline) eğrileri yolu ile interpolasyona tabi tutmak içinPOM modeline bazı ek alt programlar eklenerek modelin kodu üzerinde değişiklikleryapılmıştır. Çizelge 1’de akıların hesaplanması sırasında kullanılan değişkenler, hangimodelden alındıkları ve kullanılan eşitlikler görülebilir. Bu eşitliklerin belirlenmesinde vekodlanmasında COARE (Coupled Ocean-Atmosphere Response Experiment) çalışması içinüretilmiş algoritmalardan ve kodlardan yararlanılmıştır (Fairall ve diğ., 1996).Çizelge 1 Okyanus Modelinde Kullanılan Akılar ve Hesaplama YöntemleriAkı Eşitlikler DeğişkenlerMomentumτ x= ρ airC UC UWUτ y= ρ airC UC UWVρ air , nemli havanın yoğunluğu kg/m 3 (MM5),C U , momentum yayım sabiti (POM+MM5), W,rüzgar hızı m/s (MM5), U, x yönündeki rüzgarhızı m/s (MM5)Gizli IsıL = ( 2.501− 0.00237T w )⋅10 6LH = ρ airLC UC TW∆QT w , göl yüzeyi sıcaklığı °C (POM), ρ air , C U , C T ,ısı yayım sabiti (POM+MM5), W, ∆Q karışımoranı farkı (POM+MM5)Hissedilir Isı SH = ρ airC ρaC UC TW∆T ρ air , C ρa , kuru havanın özgül ısı sabiti J/kg/K,Net UzundalgaBoylu RadyasyonKısadalga BoyluRadyasyon3. SONUÇLARLWR = εσT w− LW downswradC U , C T , W, ∆T sıcaklık farkı (POM+MM5)ε, emissivity sabiti, σ, Stefan Boltzman Sabiti,T w , LW down , Yeryüzeyine gelen uzun dalgaboylu radyasyon W (MM5)swrad, yeryüzeyine deken kısadalda boyluradyasyon W (MM5)Elde edilen sonuçların gözlemler ile karşılaştırılması modelin performansının belirlenmesiiçin son derece önemlidir. Bu bakımdan öncelikle gölün en üst tabakası olan epilimniontabakasının (tabakalaşma meydana gelen göllerde gölün en üst ısıl katmanı) gelişimininmodel tarafından doğru bir şekilde üretilip üretilmediği Şekil 4’ ten görülebilir. Bu şekilde C2ve C3 noktaları (Şekil 3’den kordinatları bulunabilir) için epilimnion tabakasının yıl boyuncaolan değişimi gösterilmektedir. Sonuçların 1978 yılında Kempe ve diğ. tarafından yayınlanan5