van gölü hidrolojisi ve kirliliği konferansı bildiri kitabı

Van Gölü Hidrolojisi ve Kirliliği Konferansı, 21-22 Ağustos 2008, DSİ XVII. Bölge Müdürlüğü, Van.Türksoy ve Seçkin, (1995) çalışmasından alınmıştır. Göle düşen alansal yağış miktarları,Thiessen metodu kullanılarak hesaplanmıştır ve su seviyesi ile ilişkisi Şekil 2’de verilmiştir.Tatvan Yıllık Ort. Su Seviyesi( m )1650.501650.001649.501649.001648.501648.001647.501647.001646.50Tatvan Yıllık Ort. SeviyeGöl Üzerindeki YağışTava Buh. - Van İst.1940 1945 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010Su YılıGöl Havzasındaki YağışPenman Buh. - Van İst.1800170016001500140013001200110010009008007006005004003002001000Alansal Yıllık Yağış ve Buharlaşma( mm )Şekil 2. Göl yağışı, havzaya düşen yağış, göl buharlaşması ve su seviyesinin yıllara göredeğişimi.Şekil 2’den göl yüzeyine düşen yağıştan göle doğrudan giren sular ile su seviyesi arasında da1 yıl gecikme gözükmektedir. Göle güşen yağışlar (531 mm-yıl), göl yüzeyi buharlaşması(1177 mm-yıl) ile rahatlıkla dengelenmektedir. Ancak, havzaya ve göle düşen yağışlarınyüksek olduğu yıllarda doğal olarak buharlaşma az olmakta ve dolaylı olarak göle düşenyağışlar da su seviyesini gecikmeli olarak da bir miktar etkilemektedir. Buharlaşma, tekbaşına göle düşen yağışı rahatlıkla dengeleyebildiği için bu gecikmeli etki fazlaolmamaktadır. Göle düşen yağışlar daha çok mevcut yılın su seviyesini etkilemektedir. Bunarağmen, göle düşen yağışın su seviyesi ile eş zamanlı ve 1-2 yıl gecikmeli ilişkiler modellemeçalışmalarında dikkate alınmıştır.2.3. Göl Yüzeyinden Buharlaşma (BUHPEN)Van meteoroloji istasyonunda ölçülen veriler kullanılarak Penman yöntemine göre 1956-2007periyodu için göl yüzeyi yıllık buharlaşma değerleri (BUHPEN) mm cinsinden hesaplanmıştır(Batur ve diğ., 2008). 1956-2007 periyodu için Penman yöntemi ile hesaplanan yıllık toplambuharlaşma 1177 mm dir. Bir çok meteorolojik parametreyi dikkate alan Penman metodu ilehesaplanan buharlaşma, göl yüzeyinden olan gerçek buharlaşmayı daha iyi temsil etmektedir.Ayrıca, Van meteoroloji istasyonunda ölçülen aylık toplam leğen (tava) buharlaşmaları, aynıistasyonun aylık ortalama hava sıcaklık değerleri ile uzatılarak (y = 11.186x-19.965, r =0.91), 1956-2007 periyoduna getirilmiş ve yıllık toplam leğen buharlaşması 1135 mm olarakhesaplanmıştır. Leğende ölçülen buharlaşma, Penman buharlaşmasına yakındır. Şekil 2’dengörüldüğü gibi, genellikle, yağışın yüksek olduğu yıllarda buharlaşma düşük, yağışın düşükolduğu yıllarda buharlaşma yüksektir. Yağış ile su seviyesi arasında gecikme (Kadıoğlu vediğ., 1995a; Sezen 1996; Batur ve diğ., 2008) olduğuna göre, buharlaşma ile de su seviyesiarasında gecikme düşünülebilir. Bu yüzden, modelleme çalışmalarında yağış parametresi gibibuharlaşmanın da su seviyesi ile eş zamanlı ve gecikmeli ilişkileri dikkate alınmıştır. Penmanbuharlaşma yükseklikleri, gölün kot-alan-hacim grafikleri (Tüksoy ve Seçkin, 1995)kullanılarak hacime dönüştürülmüş ve modelleme çalışmalarında kullanılmıştır.15