van gölü hidrolojisi ve kirliliği konferansı bildiri kitabı

Van Gölü Hidrolojisi ve Kirliliği Konferansı, 21-22 Ağustos 2008, DSİ XVII. Bölge Müdürlüğü, Van.tekrarlandığında daha yüksek korelasyonlar elde edilebilir. Göle düşen yağış ile havzayadüşen yağışın yıllara göre gidişi (artımlar, azalımlar) alansal yağış ile aynı olduğu için alansalyağış için söylenenler göl üzerine düşen yağış için de söylenebilir. Hatta göl üzerine düşenyağış için uzun yıllar ortalamadan sapma yerine orijinal yıllık eklenik toplamlar belkide dahaiyi sonuçlar verebilir. Bütün bunlara rağmen, Çizelge 1’deki mevcut parametre ve ilişkilerkullanılarak aşağıdaki çoklu regresyon modeli kurulmuş ve modelin katsayıları Çizelge 2’deverilmiştir.Çizelge 1. Model parametrelerinin korelasyon matrisiYSSHi YSSHi-1 YSSHi-2 Qi Qi-1 Qi-2 PGOLi PGÖLi-1 PGÖLi-2 BUHPENi BUHPENi-1 BUHPENi-2YSSH i 1YSSH i-1 0.959 1YSSH i-2 0.876 0.960 1Q i -0.090 -0.246 -0.233 1Q i-1 0.131 -0.094 -0.249 0.141 1Q i-2 0.199 0.141 -0.084 -0.044 0.143 1PGÖL i -0.058 -0.215 -0.204 0.999 0.141 -0.037 1PGÖL i-1 0.162 -0.062 -0.218 0.137 0.999 0.143 0.138 1PGÖL i-2 0.228 0.172 -0.052 -0.049 0.138 0.999 -0.042 0.140 1BUHPEN i 0.571 0.604 0.584 -0.278 -0.095 0.010 -0.261 -0.078 0.027 1BUHPEN i-1 0.517 0.572 0.604 -0.132 -0.282 -0.087 -0.115 -0.265 -0.070 0.813 1BUHPEN i-2 0.493 0.514 0.570 -0.111 -0.143 -0.273 -0.096 -0.127 -0.256 0.681 0.820 1YSSH i : Mevcut yılın yıllık ortalama su seviyesi hacmi; YSSH i-1 : 1 yıl önceki yıllık ortalama su seviyesi hacmi;YSSH i-2 : 2 yıl önceki yıllık ortalama su seviyesi hacmi; Q i : Mevcut yılda göle giren yüzeysel akım hacmi; Q i-1 : 1yıl önce göle giren yüzeysel akım hacmi; Q i-2 : 2 yıl önce göle giren yüzeysel akım hacmi; PGÖL i : Mevcut yıldagöl yüzeyine düşen yağış hacmi; PGÖL i-1 : 1 yıl önce göl yüzeyine düşen yağış hacmi; PGÖL i-2 : 2 yıl önce gölyüzeyine düşen yağış hacmi; BUHPEN i : Mevcut yılda göl yüzeyinden buharlaşma hacmi (Penmanbuharlaşması); BUHPEN i-1 : 1 yıl önce göl yüzeyinden buharlaşma hacmi (Penman buharlaşması); BUHPEN i-2 :2 yıl önce göl yüzeyinden buharlaşma hacmi (Penman buharlaşması)Model (sabit = 0)YSSH i = aYSSH i-1 + bYSSH i-2 + cQ i + dQ i-1 + eQ i-2 + fPGÖL i + gPGÖL i-1 +hPGÖL i-2 + jBUHPEN i + kBUHPEN i-1 + mBUHPEN i-2 + sabit (1)a, b, c, d, e, f, g, h, j, k ve m model katsayılarıdır ve Çizelge 2’de verilmiştir.Model kullanılarak hesaplanan göl seviye hacimleri ile gerçek göl seviye hacimlerininsaçılma diyagramı Şekil 4a’da verilmiştir. Burdan görüldüğü gibi hesaplananlarla modellenendeğerlerin determinasyon katsayısı 0.99 dur. Bu değer, göl su seviye hacim değişiminin%99’unun bu model ile açıklanabildiğini göstermektedir. Genel olarak, regresyon analizindedeğişkenlerin Gaussian (normal) dağılıma uyması gereklidir. En azından simetrik veyanormal dağılıma yakın yoğunluk fonksiyonları bulunması gerekir. Bunlara bakılmadığıtaktirde, mutlaka artık terimlerin (hataların) normal dağılı olması gerekir. Artık terimlerinnormal dağılı olması, regresyon modelindeki bağımlı ve bağımsuz tüm değişkenlerin normaldağılı olduğunu gösterir. Ancak, bunun tersi, bağımlı ve bağımsız tüm değişkenlerin normaldağılı olması, artık terimlerin de normal dağılı olmasını gerektirmez. Ayrıca, hatalarınbağımsız ve ortalamasının sıfır olması gerekir (Şen, 2002). Buna göre, “Model”deki hatalarınbağımsızlığı, Şekil 4b’deki saçılma diyagramı ile gösterilmiştir. Kartezyen koordinatsisteminin her bölgesinde noktaların bulunması, hataların bağımsız olduğunu göstermektedir.Hataların ortalaması -0.0044 ve sıfıra çok yakındır. Hataların çarpıklık katsayısı ise -0.441olup, modeleme çalışmasında verilerdeki çarpıklık ihmal edilmiştir. Model ile hesaplananyıllık su seviye hacimleri ile gözlenen hacim değerleri Şekil 5’de verilmiştir.17