van gölü hidrolojisi ve kirliliÄi konferansı bildiri kitabı
van gölü hidrolojisi ve kirliliÄi konferansı bildiri kitabı
van gölü hidrolojisi ve kirliliÄi konferansı bildiri kitabı
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Van Gölü Hidrolojisi <strong>ve</strong> Kirliliği Konferansı, 21-22 Ağustos 2008, DSİ XVII. Bölge Müdürlüğü, Van.VAN GÖLÜ SU SEVİYESİ STOKASTİK MODELLERİStochastic Models of Water Le<strong>ve</strong>l in Lake Vanİlkay TELTİK, Hafzullah AKSOY, N. Erdem ÜNALİTÜ İnşaat Fakültesi Hidrolik Anabilim Dalı 34469 Maslak, İstanbulÖZ: Van Gölü su seviyesi gözlemlerinde son dönemlerde gözlenen 2 m civarındaki artışgöldeki seviye değişiminin çok yönlü bir şekilde incelenmesine, konu üzerinde yapılançalışmaların artmasına neden olmuş, göl su seviyesinin tahmini için mevcut yöntemlerkullanılması ile birlikte alternatif tahmin yöntemleri için arayışlar başlamıştır. Bu çalışmada,1943–2007 yılları arasında Tat<strong>van</strong> istasyonunda yapılan Van Gölü su seviyesinin aylık<strong>ve</strong>rilerine dayanan bir model belirlenmeye çalışılmıştır. Model eldeki <strong>ve</strong>rinin barındırdığıeğilimin <strong>ve</strong> periyodikliğin giderilmesinin ardından elde kalan rastgele (stokastik) bileşen içingeliştirilmiştir. Burada daha önceki çalışmalardan farklı olarak eldeki <strong>ve</strong>rinin tamamına tekbir eğilim çizgisi uydurmak yerine zaman serisinin önce İTÜ İnşaat Fakültesi’nde geliştirilenSEGMENTER adlı bilgisayar yazılımı ile homojen dönemlere ayrılmış, her döneme ait eğilimçizgileri belirlenerek <strong>ve</strong>rideki eğilim giderilmiştir. Böylece yapılan göl su seviyesitahminlerinin iyileştiği görülmüştür.Anahtar Kelime: Stokastik Model, Van Gölü, SEGMENTERABSTRACT: Water le<strong>ve</strong>l in Lake Van has risen up to near 2 meters. After the risen waterle<strong>ve</strong>l, the lake has become a study area for researchers as well as practitioners. In this study,lake monthly water le<strong>ve</strong>l records from the Tat<strong>van</strong> gauging station extending o<strong>ve</strong>r from 1944to 2007 are used. A stochastic model is de<strong>ve</strong>loped by using the available data set. Thestochastic model is deri<strong>ve</strong>d after the trend and periodicity in the data set is extracted. The newpart in the de<strong>ve</strong>loped model is its multi-trend structure with which the dataset is divided intofour segments by using the newly de<strong>ve</strong>loped software SEGMENTER of Istanbul TechnicalUni<strong>ve</strong>rsity. Forecasting by the multi-trend model seems better thanthe classical mono-trendmodel.Key words: Stochastic model, Lake Van, SEGMENTER1. GİRİŞDünya üzerindeki yaşamın her yönden tehdit altında kaldığı günümüzde, yaşam kaynağı olansu alanlarındaki değişimler çok daha ciddi araştırmaların yapılması ihtiyacını doğurmuştur.İnsanlık yaşamının su kaynakları ile ne denli içli dışlı olduğu bilindiğinden mevcut sukaynaklarının miktar <strong>ve</strong> kalitesi üzerinde araştırmalar yoğunlaşmış, Van Gölü gibi kapalı suhavzalarının maksimum <strong>ve</strong> minimum seviyeleri ile depolama olanakları önem kazanmıştır.Çevresel değişimler nedeniyle dünya üzerinde bulunan göl su seviyelerinde gözle görüneniniş çıkışlar tespit edilmektedir. Bu konuda yapılan çalışmalarda göl su seviyelerini etkileyenfiziki sebepler, iklim değişiklikleri, meteorolojik <strong>ve</strong> hidrolojik özellikler (yağış, buharlaşma,akış vs.), ozon tabakasındaki değişimler, tektonik hareketlilikler olarak düşünülmektedir.74
Change language