van gölü hidrolojisi ve kirliliği konferansı bildiri kitabı

Van Gölü Hidrolojisi ve Kirliliği Konferansı, 21-22 Ağustos 2008, DSİ XVII. Bölge Müdürlüğü, Van.regresyon analizi ile yıllık su seviye modellemesi yapmıştır. 1959-1964 döneminde yaklaşık2.5 m’lik yükseliş gösteren Victoria gölünün su seviye modelleme çalışmaları, Yin veNicholson (2002) tarafından yine su denge bileşenleri kulllanılarak yapılmıştır. Geçmişteki suseviye kayıtlarından göl yüzeyine düşen yağış miktarı hesaplandıktan sonra; göl üzerinedüşen yağış (P i ), mevcut yılın su seviyesi (H i ) ve 1 önceki yılın su seviyesi (H i-1 ) arasındaoluşturulan regresyon denklemi ile su seviye modelleme çalışmaları yapılmıştır ve oldukça iyisonuçlar elde edilmiştir. Yukarıdaki örneklerden de görüldüğü gibi, göllerin suseviyelerindeki yükseliş ve alçalışlar, su denge metotları ile açıklanabilmekte, su dengebileşenlerinin su seviyesi ile yıllık gecikmeli ilişkileri kullanılarak çoklu regresyon analizleriile su seviye modelleme çalışmaları yapılmaktadır. Türksoy ve diğ. (1995) tarafından yapılançalışmada, kurulan model ile 1995 yılı su seviye tahmini yapılmış, göl seviyelerinin frekansanalizi sonuçları ile karşılaştırılmıştır. Kadıoğlu ve diğ. (1995a) ve Sezen (1996) yaptıklarıçalışmalarda beraberlik matrisi adı verilen şartlı ihtimal matrisleri ile Van Gölü’nün suseviyesindeki değişimlerin yağış ile ilişkisi araştırılmış ve Tatvan’da ölçülen yıllık ortalamasu seviyesi ile yine Tatvan’da gözlenen yıllık toplam yağışlar arasında 2 yıl gecikme ileistatistiksel anlamda önemli bir ilişki tespit edilmiştir. Erol (1996) tarafından yapılan birbaşka çalışmada ise su seviye değişimleri ile iklim verileri arasındaki ilişki, korelasyon veregresyon modelleri ile incelenmiş fakat iklim verileri ile su seviye değişimleri arasındaanlamlı bir ilişki bulunamadığı için su seviyesindeki artışın sebebi açıklanamamıştır. Ayrıcakurulan bütçe yaklaşımı ile göl su seviye değişimleri tahmin edilmeye çalışılmıştır. Batur veKadıoğlu (1997) ve Batur ve diğ. (1997) tarafından yapılan başka çalışmalarda ise Vangölündeki su seviye değişiminin, tamamen gölün su bütçesi ile ilgili olduğu ve havzasındakimeteorolojik değişkenlere bağlı olduğu gösterilmiştir. Kadıoğlu ve diğ. (1997, 1999), Vangölü havzasına hakim iklim elemanlarındaki değişimin göle etkisi incelenerek oluşturulanmodel yardımıyla su seviyesi yükselmesinin nedeni incelenmiştir. Şen ve diğ. (1999, 2000)tarafından ikinci dereceden Markov modeli ve yeni geliştirilen “Küme Regresyon” modeli ilesu seviye salınımlarının aylık similasyonu yapılmıştır. Yine, Altunkaynak ve diğ.(2003)tarfından üçlü diyagram modeli, Altunkaynak ve Şen (2007) tarafından fuzzy tabanlı modellergeliştirilerek, göl seviyelerinin gecikmeli ilişkileri kullanılarak modelleme ve similasyonçalışmaları yapılmıştır. Katı yer bilimcileri, bugün Van gölündeki su seviyesininyükselmesine, tektonik terimiyle tanımlanan, yerkabuğu hareketlerinin neden olmadığınıbelirtmektedir. Özgür (1995), yerkabuğu hareketlerinin uzun jeolojik periyotlar içinde yıllıkmm ölçeğinde değişmeye neden olduğunu ve büyük depremlerde bile yüzeyde ancak cmölçeğinde kırıklar oluşabileceğini gözönüne alarak Van gölünde son 8 senede 2 metreye varansu seviyesi yükselmesinin tektonik hareketlere bağlı olmadığını ileri sürmektedir. Yıldırım'a(1995) göre ise, bölgedeki Nemrut, Süphan, Tendürek volkanlarının suskunluk dönemiyaşadığından göldeki su seviyesi yükselmesine etkisi söz konusu değildir. Ayrıca, Vangölündeki bugünkü problem üzerine şu ana kadar yapılan iki ayrı sempozyumda konu ile ilgiliyerbilimciler, depremlerin Van gölündeki su seviyesinin yükselmesine neden olmadığını,bunun aksine gölde artan ilave yükleme sonucu bölgedeki küçük çaplı depremlerinolabileceğini belirtmişlerdir (Barka ve Şarolu, 1995; Utkucu, 2006). Van gölündeki su seviyeyükselmesi ile ilgili olarak 1974’te Almanların katkısı ile bir araştırma yapılmıştır. Buaraştırma sonucunda Kempe ve diğ., (1978) Van gölünün su dengesinin güneşaktivitelerinden etkilendiğini belirtmektedirler. Bu araştırmacılara göre güneş aktivitesindekiartış bir yıl sonra göl seviyesinde artışa neden olmaktadır. Halbuki, Kadıoğlu (1995b) veKadıoğlu ve diğ., (1995b) tarafından yapılan çalışmalarda, güneş lekelerindeki artış ile suseviyesi arasında kesinlikle bir ilişki olmadığı açık bir şekilde gösterilmiştir. Van Gölü’ndeolduğu gibi tüm dünyada, zaman zaman göl ve denizlerin su seviyelerinde gözlenen bu türbüyük değişimlerin güneş lekeleri ile ilgili olduğu fikri artık dünyada pek dikkatealınmamaktadır, (Burroughs, 1992). Genelde herhangi bir göldeki su seviye değişimleri üç12