kitabın tümü - Sosyal Haklar Sempozyumu

Gonca Erolitibariyle en önemli de!er olan insanın sa!lı!ı ve ya#ama hakkı bu yolla dahaetkili bir #ekilde korunmu# olacaktır. …Kimi i#verenlerin ceza yaptırımlarıkar#ısında yeterince duyarlı davranmayıp i#çi sa!lı!ı ve i# güvenli!ine ili#kin ilkelönlemleri bile savsakladıkları, ilgili yönetimlerce yapılan denetimlerin bukonuda etkili olmadı!ı gerçekli!i göz önüne alındı!ında incelenen kuralın, i#çilerinsa!lı!ının etkili ve sonuç alıcı biçimde korunması amacını gerçekle#tirmeyeyönelik olması bakımından, Anayasanın yukarıda anılan maddeleriyle uyumiçinde oldu!u açıktır.II. SOSYAL GÜVENL!K HAKKI VE YOKSULUN KORUNMASISosyal güvenlik, toplumsal ya#amdan kaynaklanan riskler kar#ısında bireyleri korumayıhedef alır. Anayasa’nın sosyal güvenlik hakkına ili#kin 60. maddesi “Herkes,sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenli"i sa"layacak gerekli tedbirlerialır ve te!kilatı kurar.” demek suretiyle sosyal güvenli!in herkes için bir “hak”, bunugerçekle#tirmenin ise devlet için bir “görev” oldu!una i#aret etmi#tir. 29 Bu hak,sosyal hukuk devletinin ayrılmaz bir parçası ve gere!idir. 30Sosyal güvenlik kavramı AYM’nin en çok tanımladı!ı kavramlardan birisidir. 31Mahkemenin, insan haklarının bir unsuru ve bir temel hak olarak tanımladı!ı 32sosyal güvenli!in öncelikli amacı, herhangi bir nedenle kısmen ya da tamamençalı#amayanlara ve bu nedenle gelir kaybına u!rayarak muhtaç duruma dü#enlere,insan onuruna yara#ır asgari bir hayat sürmeleri için gerekli olan geliri sa!lamaktır.Yani ekonomik yönden güçsüzleri, insanca ya#amak için yeterli geliri olmayanlarıkorumayı amaçlar. 33 Dolayısıyla liberal demokrasilerin yoksullukla29 AYM, 26.05.1998 T. 1998/14E. 1998/24K.30 Bu nedenle, “Sosyal güvenlik hukuku alanında olu!turulacak tüm kuralların, özde, sosyal devletkavramı anlayı!ına uygun olması zorunludur. Sosyal hukuk Devleti, niteli"inin gere"i olarak,sosyal güvenlik kavramını ya!ama geçirerek somutla!tırır” (AYM, 27.06.1995 T. 1994/90E.1995/22K).31 “Sosyal güvenlik, bir meslekî, fizyolojik ya da sosyoekonomik riskten ötürü geliri sürekliyada geçici olarak kesilen kimselerin geçinme ve ya#amı devam ettirme gereksinimlerinikar#ılamayı amaçlayan bir sistemdir” (AYM, 27.06.1995 T. 1994/90E. 1995/22K). “Ça!-da# uygarlı!ın simgesi olarak tüm toplumların benimsedi!i ve evrensellik kazanmı# sosyalgüvenlik kavramı, özde bireyin kar#ıla#aca!ı ve ya#amı için tehlikeli olaylara kar#ı birgüvence arayı#ının ürünüdür” (AYM, 02.05.1991 T. 1990/28E. 1991/11K). “Ya#amınkaçınılmaz bir sonucu olarak kar#ıla#ılan tehlikelerden korunma ve gelece!e güven içindebakabilme iste!i, insanlı!ın en eski özlemlerinden biri olmasına kar#ın, sosyal güvenlikdü#üncesi, özellikle sanayi toplumu olmu# ya da olma yoluna girmi# toplumların gereksinimlerindendo!mu#tur. Sosyal güvenli!in sa!lanması bir gelecek güvencesini yaratmaktave böylece modern toplumda bireyin mutlulu!una hizmet eden en temel araçlardanbiri olmaktadır” (AYM, 20.05.1992 T. 1991/61E. 1992/34K).32 AYM’ye göre sosyal güvenli!in amacı “…bireylerin istek ve iradeleri dı!ında olu!an sosyalrisklerin, kendilerinin ve geçindirmekle yükümlü oldukları ki!ilerin üzerlerindeki gelir azaltıcı veharcama artırıcı etkilerini en aza indirmek, ayrıca sa"lıklı ve asgari hayat standardını güvencealtına alabilmektir” (AYM, 04.02.2010 T. 2008/57E. 2010/26K). Ayrıca bir temel hak veinsan haklarının bir unsurudur: “Sosyal güvenlik, uluslararası hukuk belgelerinde ve ça"da!anayasalarda temel bir hak niteli"inde görülerek, ‘ekonomik ve sosyal haklar’ bölümü içindedüzenlenmi!tir. Toplumun tüm bireylerini kapsamına alma çabalarının bir sonucu olarak sosyalgüvenlik, temelde insan haklarının bir unsuru görünümünü kazanmı!tır” (AYM, 27.06.1995 T.1994/90E. 1995/22K).33 AYM, 14.11.1990 T. 1990/5E. 1990/28K.365!