kitabın tümü - Sosyal Haklar Sempozyumu

IV. Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumu1. Önerilere !li"kin Genel Anımsatmalar ve Önerilerin Dayana#ı72Anımsatmak istedi!im ilk nokta #udur: Sosyal hakların, tümü için geçerli toptancıbir yakla#ımdan uzak durarak, hiç olmazsa asgari özleri için yargı organları önündeileri sürülebilmelerinin sa!lanması, öncelikle, 1961 Anayasası’dan beri “temel”nitelemesiyle yapılan düzenlemelerin gere!idir. Hak ve özgürlüklerin “temel” olmasınınanlamı, Anayasa düzeyinde “hukuksal” güvenceye alınmı# olmasıdır.Önünde “temel” nitelemesi bulunan hak ve özgürlükler, ne birer “duyuru”, ne“ahlaki ödev” yada “siyasal vaad”, ne de gerçekle#tirilmeleri ancak siyasal iktidarlarcabelirlenen ve uygulanan ekonomik ve sosyal politikalara ba!lı “programaçıklamaları”dır. Hak, tanımı gere!i öncelikle hukuksal güvenceyi içerir; güvenceyoksa, haktan söz edilemez. Hukuksal güvence ise, gerekli olan anayasal ve yasaldüzenlemeler yapmanın ötesinde, hakkın çi!nenmesi ve/yada kullanma ve yararlanmanıntümüyle ve/yada kısmen engellenmesi ve sa!lanmaması durumunda,ma!dur olan anayasal öznesinin yargı önünde ileri sürebilmesini içerir. Sosyalhakların genellikle devletçe alınması öngörülen önlemlerde somutla#an “ödevler”olarak kaleme alınmı# olmasına, sosyal insan hakları uluslararası hukukunun sa!-ladı!ı hukuksal güvencenin ki#i hakları için öngörülenden farklı olu#una, dahaaçık bir deyi#le denetim sisteminin –çok da örne!i bulunmayan– “yargısal” nitelikta#ımayı#ına dayanarak hakkın varlı!ına, bireylerce ileri sürülebilmesine ve özelliklede “asgari özü”nü kapsamak üzere tüm bile#enleriyle dava edilip yargılanabilirli!inetümden kar#ı çıkmak kabul edilemez.Çünkü sosyal hakların devlet için içerdi!i yükümlülükler, genellikle ki#i haklarındaoldu!u gibi tek boyutlu/düzeyli de!ildir. Sosyal hakların, sendikal özgürlüklergibi yargılanabilirlik yönünden duraksama ve tartı#ma konusu edilmeyen bazıçokku#aklı örneklerinin dı#ında, içerdi!i yükümlülüklerin özde# ve/yada tek boyutlu/düzeylioldu!unu dü#ünüp/ileri sürüp yararlanılmasını yasama ve yürütmeninizleyece!i ekonomik ve sosyal politikalara, kısacası “siyasal takdir”e ba!lamak vebunu da erkler ayrılı!ı ilkesiyle açıklamak, daha açık bir deyi#le “öznel” bir hak niteli!ita#ımadıkları için do!rudan uygulanabilir ve yargılanabilir olmadıklarını savunmak,ö!retide çok sayıda yanda#ı olmakla birlikte, artık Türkiye için ulusalüstünitelik kazanmı# olan sosyal insan hakları uluslararası hukukunda benimsenipizlenen baskın bir yakla#ım de!ildir. Yargılanabilirli!in ba!da#madı!ı ileri sürülen“demokrasi” de, “sosyal” de!il olsa olsa “biçimsel” demokrasi sayılabilir.Vurgulamak istedi!im ikinci noktaya gelince; 2000’li yılların ikinci onyılınınba#larında, sosyal devlet ve sosyal haklar konusunda Anayasa’da yapılacak yeni düzenlemelerdeyada Eylül 2011’de resmen ba#latılan “yeni Anayasa” hazırlama giri-#imlerinde, yani ister de!i#iklik ister yenileme/yeni bir Anayasa yazma olsun, gerekinsan hakları ö!retisindeki bu de!i#imin ve gerekse sosyal insan haklarının bir yanveTemel Hürriyetlerin Korunmasına Dair Avrupa Sözle#mesi(nin) göz önünde tutulmu#”oldu!u belirtilmi#tir. Genel gerekçedeki bu genel yollama nedeniyle olsa gerek,madde gerekçelerinin hiçbirinde "HEB ve "HAS’ı anan benzer bir özel göndermeyapılmamı#tır.Ku#kusuz, yeni Anayasa sürecinde göz önünde tutulması gereken insan hakları sözle#melerive denetim organlarının kararları, 1980’li yıllara oranla çok geli#ti ve Türkiye’yi hukuksalolarak ba!layanlar listesi de çok zenginle#ti. Dolayısıyla, Yeni Anayasa tasla!ınıyazanlar, "nsan Hakları Avrupa Sözle#mesi ve Mahkemesi kararları ile sınırlı bir yakla#ımiçinde olmamalıdır.