kitabın tümü - Sosyal Haklar Sempozyumu

IV. Sosyal Haklar Ulusal SempozyumuKanımca 1961 Anayasası’nın, hem benimsedi!i insan hakları ve sosyal haklaryakla#ımı, hem de sosyal haklara ili#kin maddi içeri!i yönlerinden, 1876’dan1982’ye uzanan evrim sürecinde ayrı bir yeri ve önemi vardır. Ku#kusuz bu saptama,sosyal haklarda eksiklerinin, yakla#ım ve içerik olarak ele#tiriye açık yönlerininbulunmadı!ı anlamına gelmez. Ama, kabul edildi!i dönemin ko#ulları ve sosyalhakların II. Dünya Sava#ı sonrasında uluslararası insan hakları alanında gösterdi!igeli#me düzeyi, daha açık bir anlatımla sosyal haklara ili#kin evrensel vebölgesel düzeylerde var olan kaynakların sınırlı olu#u göz önüne alındı!ında,nesnel bir de!erlendirmeyle 1961 Anayasası’nın sosyal hakları “insan hakları”olarak gördü!ü, bölünmezlik ilkesini açık bir dille vurguladı!ı, sosyal devletledo!rudan ba!ını kurdu!u, amacın da sosyal adalet oldu!u, dolayısıyla bu alandabir kilometre ta#ı sayılması gerekti!i tartı#masızdır. Gerek temel ilkeler, gereksesosyal ve ekonomik haklara özgü bölümlerinde yer alan düzenlemelere egemenolan yakla#ım ve maddi içerik bakımından, yalnızca 1924 Anayasası’na oranla –aslında do!al olan– bir yenilik olu#turmakla kalmaz. Aynı zamanda, kendisinden21 yıl sonra, uluslararası insan hakları hukukunun ve dolayısıyla sosyal haklarıngörece önemli ilerlemeler kaydetti!i bir a#amada, yine bir askeri darbe üzerineyapılan 1982 Anayasası’na göre de bu özelli!ini korur.aa. Sosyal ve $ktisadi Haklar ve Ödevler Bölümü Dı!ındaki Genel $lkeler ve Kurallar1961 Anayasası’nın, sosyal haklara ili#kin yakla#ım ve düzenlemelerinin incelenmesineBa!langıç bölümünden ba#landı!ında, sosyal adalet ilkesi ile demokratikhukuk devletinin aynı zamanda “sosyal” temeliyle de kurulmasının amaçlandı!ıgörülebilir. “Anayasa metnine dâhil” olan (m. 156) Ba#langıçta, “"nsanhak ve hürriyetlerini, millî dayanı#mayı, sosyal adaleti, ferdin ve toplumun huzurve refahını gerçekle!tirmeyi ve teminat altına almayı mümkün kılacak demokratikhukuk devletini bütün hukukî ve sosyal temelleriyle kurmak için” denilmekle, sözkonusu ilkelerin sosyal hukuk devleti ilkesiyle ba!lantısının kuruldu!una ku#kuyoktur. 2. maddenin saydıklarının dı#ında, “Ba#langıçta belirtilen temel ilkeleredayanan” diyerek yollamada bulunulmu# olması nedeniyle, hem sosyal adaletCumhuriyetin nitelikleri arasına katıldı ve hem de sosyal devlet ile sosyal adaletarasındaki ba! onaylanıp somutlandı. Gerçekle#tirilmesi amaçlanan sosyal adalet,“sosyal hukuk devleti”nin dayandı!ı anayasal bir ilkedir. Yine, içinde sosyalhakların da bulundu!u “insan hak ve hürriyetlerinin “gerçekle#tirilmesi” ile hukukdevletinin “sosyal” temelleriyle kurulması amaçları da, sosyal devlet ile do!-rudan ba!lantılıdır.1. Kısmın “Genel Esaslar” ba#lıklı ilk bölümünde yer alan 2. madde ise, “Cumhuriyetinnitelikleri”ni, Ba#langıçtaki temel ilkelere de gönderme yaparak #öylebelirledi:48Türkiye Cumhuriyeti, insan haklarına ve ‘Ba!langıç’ta belirtilen temel ilkelere dayanan,millî, demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk devletidir.2. madde gerekçesinde; “çalı!ma ve sosyal adalet ilkelerine dayan(an) bir devlet”biçiminde tanımlanan sosyal devletin, bireylerin “insan gibi ya#ama”sı ve “insan(ın)#ahsiyetine hürmet” edilmesi amacı ta#ıdı!ı ve özellikle ekonomik yöndengüçsüz olan ba!ımlı çalı#anların korunmasını amaçladı!ı açıkça vurgulandı; sa!lık,e!itim ve konut haklarından verilen örneklerle, birinci ve ikinci ku#ak insan