kitabın tümü - Sosyal Haklar Sempozyumu

Mesut Gülmezdan pozitif hukuk ile içtihatlardan olu#an içeri!inin ve öte yandan “yargı benzeri”eksik yaptırımlı yöntemlerle de olsa dava edilebilirlik ve yargılanabilirli!i alanındauygulamada gerçekle#tirilen ilerlemelerin göz ardı edilmemesi gerekti!idir.Amaç ve araçlarıyla sosyal devlete ili#kin ilkesel önerilerin hukuksal dayana!ının,“asgari çerçeve” olarak Türkiye’yi ba!layan Sosyal "nsan Hakları Ulusalüstü Hukukuoldu!unu yineliyorum. Önerilerin ortak hedefi, örnekleri hazırlanan bazı taslak,tasarı yada raporlarda görülen sosyal devlet ilkesini, S"HUH’dan aldı!ı özündenuzakla#tırıcı yakla#ım ve politikalara olanak verilmemesi ve geleneksel yakla#ımınsosyal haklardan do!an yükümlülüklerin yerine getirilmesi konusundasiyasal iktidarlara tanıdı!ı –65. maddede somutla#an– geni# takdir yetkisininsınırlarının açıklıkla belirtilmesidir.Hakların niteli!indeki farklılık ile güçler ayrılı!ı ilkelerine dayandırılan ve devletinüstlendi!i olumlu yükümlülükleri titiz biçimde irdelemeyen güçlü bir ö!retiylede desteklenen geleneksel yakla#ımın de!i#mesindeki ve yeni kuramsal temellendirmelerindenetim organlarının içtihatlarına yansımasındaki ana etken,1980’li yıllardan ba#layarak sosyal devleti çökermek üzere uygulanan ve 1990’lardae#itsizlikleri derinle#tiren acımasız sosyal sonuçları tüm çıplaklı!ıyla görülen ekonomikve ticari küreselle#me, ultra liberal politikalardır. "nsan haklarında ideolojikkar#ıtlı!ın egemen oldu!u So!uk Sava# döneminin sona ermesine de!in “insanonuru”nu ki#isel ve siyasal insan haklarıyla sınırlı gören geleneksel yakla#ıma,bölünmezlik ve kar#ılıklı ba!ımlılık ilkelerini benimseyen ve yeni bir yakla#ımlaraporlarını inceledikleri devletlerin sosyal haklarda üstlendikleri yükümlülüklerininsalt “normatif yükümlülük” ile sınırlı görülemeyecek üç boyutunun bulundu!unusavunan az sayıda bilim insanı ele#tiriler yöneltmeye ba#ladı. Bu ele#tirilerin,bir yandan ki#i haklarını güvenceye alan sözle#melerin onay ko#ullu denetimorganlarının kararlarına evrimci bir yakla#ımla yansıma sürecinin ba#lamasıyada denetim organlarının yargılanabilirlik yönündeki kararlarını yüreklendirmesi,öte yandan da maddi içerikleri geli#tirilen sosyal haklar alanında uzun birhazırlık döneminin ardından yakınmalara dayalı yarı-yargısal denetim sistemleriolu#turulmasını öngören düzenlemeler yapılması, geleneksel uluslararası hukukanlayı#ından kopu# sürecinin somut belirtilerini olu#turdu.Aslında vurgu/anımsatma gerektirmeyen bir ba#ka nokta da #udur: Sosyal haklarınuygulamada gerçekle#tirilmesi ve hak öznelerinin eylemli olarak yararlanacaklarınormlara dönü#ebilmesi için, hukukun güçlü, açık ve yaptırımlı deste!inegereksinim bulundu!u, devletin sosyal haklar alanındaki normatif yükümlülü!ününgüçlendirilmesi, ancak bunun “biçimsel” yükümlülükle sınırlı kalmayıp eylemliyararlanmayı da kapsaması, bunu sa!lamanın hukuksal yollarından biri olarakdava edilebilirli!in açıkça öngörülmesi, daha do!rusu kapsadı!ının anla#ılması,kabul edilmesi ve Anayasa’da öngörülmesi gerekti!i ku#kusuzdur."#te sosyal hakların öznelerince yargı yerlerinde ileri sürülebilmesi, e#itlik ko#ullarıiçinde eylemli yararlanmanın onsuz olmaz ko#ul ve araçlarından biridir. Ulusalüstüortak hukukun bu alanda benimsedi!i olumlu yakla#ım, altı çizilmesi gerekenbir noktadır. ESKH Komitesi’nin Türkiye’ye yönelik istem ve tavsiyeleri arasındaESKHU Sözle#mesi’nin “biçimsel” güvencesindeki sosyal haklardan somut olarakyararlanıldı!ının kanıtı olan mahkeme kararlarından örnekler istemesi ve yargı erkigörevlilerinin bu konuda e!itilmeleri (yani sosyal insan hakları e!itimi yapılması)gerekti!inin anımsatılması son derece önemlidir (NU, 2005: 10-24 ve 121-122; NU73