kitabın tümü - Sosyal Haklar Sempozyumu

IV. Sosyal Haklar Ulusal SempozyumuÇizelge 1: 1961 ve 1982 Anayasalarının Sosyal ve Ekonomik Haklar ve ÖdevlerBölümlerinde Yer Alan “Hak” Temelli Kurallar1961 Anayasası 1982 AnayasasıÇalı"ma ve sözle"me hürriyeti: “Herkes,diledi"i alanda çalı!ma ve sözle!mehürriyetlerine sahiptir. Özel te!ebbüslerkurmak serbesttir.” (m. 40)Çalı"ma hakkı ve ödevi: “Çalı!maherkesin hakkı -ve ödevidir.” (m. 42)Dinlenme hakkı: “Her çalı!an dinlenmehakkına sahiptir.” (m. 44/1)“Ücretli hafta ve bayram tatili ve ücretliyıllık izin hakkı kanunla düzenlenir.” (m.44/2)Sendika kurma hakkı: #lk metinde“çalı!anlar”ın, 1971 de"i!ikli"indensonra ise “i!çiler”in “Sendika kurmahakkı”nın olması. (m. 46)Toplu sözle"me ve grev hakkı: “#!çiler,i!verenlerle olan münasebetlerinde,iktisadî ve sosyal durumlarını korumakveya düzeltmek amacıyla toplusözle!me ve grev haklarına sahiptirler.”(m. 47)Sosyal güvenlik: “Herkes, sosyalgüvenlik hakkına sahiptir.” (m. 48)Sa!lık hakkı: Öznesi “herkes” olaraktanımlanan “Sa"lık hakkı” (sadeceba!lıkta, m. 49)Ailenin korunması ve çocuk hakları: “Her çocuk,korunma ve bakımdan yararlanma, yüksek yararınaaçıkça aykırı olmadıkça, ana ve babasıyla ki!isel vedo"rudan ili!ki kurma ve sürdürme hakkınasahiptir.” (m. 41/3; (Ek fıkra: 2010)E!itim ve ö!renim hakkı ve ödevi: “Kimse, e"itim veö"renim hakkından yoksun bırakılamaz.Ö"renim hakkının kapsamı kanunla tespit edilir vedüzenlenir.” (m. 42/1, 2)Çalı"ma ve sözle"me hürriyeti: “Herkes, diledi"ialanda çalı!ma ve sözle!me hürriyetlerine sahiptir.Özel te!ebbüsler kurmak serbesttir.” (m. 48/1)Çalı"ma hakkı ve ödevi: “Çalı!ma, herkesin hakkı veödevidir.” (m. 49/1)Çalı"ma "artları ve dinlenme hakkı: “Kimse, ya!ına,cinsiyetine ve gücüne uymayan i!lerdeçalı!tırılamaz.Dinlenmek, çalı!anların hakkıdır.Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izinhakları ve !artları kanunla düzenlenir.” (m. 50/1, 3, 4)Sendika kurma hakkı: #lk metinde “i!çilerin”, 2001de"i!ikli"inden sonra ise “çalı!anlar”ın sendikalar veüst kurulu!lar kurma, bunlara serbestçe üye olma veüyelikten serbestçe çekilme haklarına sahip olması.(m. 51/1)Sendikal faaliyet: 1995’te kaldırıldı (m. 52).Toplu i" sözle"mesi hakkı: #lk metinde “i!çiler”e toplu i!sözle!mesi yapma hakkı tanınması (m. 53/1);1995 de"i!ikli"inde, m. 128/1 kapsamına girenkamu görevlilerine, kendi aralarında kuracaklarısendikalar ve üst kurulu!lar aracılı"ıyla toplugörü!me yapabilme olana"ı verilmesi (m. 53/3);2010 de"i!ikli"inde, m. 53’ün ba!lı"ının “Toplu i!sözle!mesi ve toplu sözle!me hakkı” biçimindede"i!tirilmesi ve “Memurlar ve di"er kamugörevlileri, toplu sözle!me yapma hakkınasahiptirler” fıkrasının eklenmesi (m. 53/3);Madde 128/2’ye, “Ancak, mali ve sosyal haklaraili!kin toplu sözle!me hükümleri saklıdır”cümlesinin eklenmesi.Grev hakkı ve lokavt: “Toplu i! sözle!mesininyapılması sırasında, uyu!mazlık çıkması halindei!çiler grev hakkına sahiptirler.” (m. 54/1)Sosyal güvenlik hakkı: “Herkes, sosyal güvenlikhakkına sahiptir.” (m. 60/1)Sa!lık, çevre ve konut; Sa!lık hizmetleri ve çevreninkorunması: “Herkes, sa"lıklı ve dengeli bir çevredeya!ama hakkına sahiptir.” (m. 56/1)66