kitabın tümü - Sosyal Haklar Sempozyumu

Mesut GülmezÇizelge 2: 1961 ve 1982 Anayasalarında Sosyal ve Ekonomik Haklar ve ÖdevlerBölümlerinde Yer Alan “Program” Nitelikli Kurallar (devam)1961 Anayasası 1982 AnayasasıSa!lık hakkı: “Devlet, herkesin bedenve ruh sa!lı!ı içinde ya"ayabilmesini vetıbbî bakım görmesini sa!lamaklaödevlidir.” (m. 49/1)(Not: 2. fıkra konut ile ilgili)Ö!renimin sa!lanması: “Halkın ö!renimve e!itim ihtiyaçlarını sa!lama Devletinba"ta gelen ödevlerindendir.” (m. 50/1)“Devlet, maddî imkânlardan yoksunba"arılı ö!rencilerin, en yüksek ö!renimderecelerine kadar çıkmalarını sa!lamaamacıyla burslar ve ba"ka yollarla gerekliyardımları yapar.”“Devlet, durumları sebebiyle özele!itime ihtiyacı olanları, topluma yararlıkılacak tedbirleri alır.” (m. 50)Sa!lık hakkı: “Devlet, yoksul veya dargelirli ailelerin sa!lık "artlarına uygunkonut ihtiyaçlarını kar"ılayıcı tedbirlerialır.” (m. 49/2)Devletin iktisadî ve sosyal ödevlerininsınırı: “Devlet, bu Bölümde belirtileniktisadî ve sosyal amaçlara ula"maödevlerini, ancak iktisadî geli!me ile malîkaynaklarının yeterli"i ölçüsünde yerinegetirir.” (m. 53)Sa!lık, çevre ve konut; Sa!lık hizmetleri ve çevreninkorunması: “Çevreyi geli"tirmek, çevre sa!lı!ınıkorumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin vevatanda"ların ödevidir.”“Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sa!lı!ıiçinde sürdürmesini sa!lamak; insan ve maddegücünde tasarruf ve verimi artırarak, i"birli!inigerçekle"tirmek amacıyla sa!lık kurulu"larını tekelden planlayıp hizmet vermesini düzenler.Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sa!lıkve sosyal kurumlarından yararlanarak, onlarıdenetleyerek yerine getirir.Sa!lık hizmetlerinin yaygın bir "ekilde yerinegetirilmesi için kanunla genel sa!lık sigortasıkurulabilir.” (m. 56/2-5)E!itim ve ö!renim hakkı ve ödevi: “Devlet, maddîimkânlardan yoksun ba"arılı ö!rencilerin,ö!renimlerini sürdürebilmeleri amacı ile burslar veba"ka yollarla gerekli yardımları yapar. Devlet,durumları sebebiyle özel e!itime ihtiyacı olanlarıtopluma yararlı kılacak tedbirleri alır.” (m. 42)Konut hakkı: “Devlet, "ehirlerin özelliklerini ve çevre"artlarını gözeten bir planlama çerçevesinde, konutihtiyacını kar"ılayacak tedbirleri alır, ayrıca toplukonut te"ebbüslerini destekler.” (m. 57)Sosyal ve ekonomik hakların sınırı“Devlet, sosyal ve ekonomik alanlarda Anayasa ilebelirlenen görevlerini, ekonomik istikrarınkorunmasını gözeterek, malî kaynaklarının yeterlili!iölçüsünde yerine getirir.” (m. 65)2001 de!i"ikli!i: Devletin iktisadî ve sosyalödevlerinin sınırları“Devlet, sosyal ve ekonomik alanlarda Anayasa ilebelirlenen görevlerini, bu görevlerin amaçlarınauygun öncelikleri gözeterek malî kaynaklarınınyeterlili!i ölçüsünde yerine getirir.” (m. 65)Açıklama: Çizelgede yer alanlar dı"ında, 1961 Anayasası’nda; “ailenin korunması” (m. 35/2),“kooperatifçili!i geli"tirme” (m. 51) ile “tarımın ve çiftçinin korunması” (m. 52) konularındada, devlete “tedbirler alma” yükümlülü!üne yer verildi.1982 Anayasası’nda ise; “tarım, hayvancılık ve bu üretim dallarında çalı"anların korunması”(m. 45), “yabancı ülkelerde çalı"an Türk vatanda"ları” (m. 62) ile “sanatın ve sanatçınınkorunması” (m. 64) konularında da “tedbirler alma” yükümlülü!ü içeren kurallarbulunmaktadır.69