kitabın tümü - Sosyal Haklar Sempozyumu

Mesut Gülmez1961 Anayasası’nın bu kurallarını 1982 Anayasası’ndaki benzerleriyle kar#ıla#tırmalıbiçimde ayrı bir ba#lıkta inceleyip de!erlendirece!imi anımsatıp, burada1961 Anayasası’nın sosyal haklar yakla#ımını tamamlamak üzere, bu bölümüngenel gerekçesi üzerinde durmakla yetinece!im.“Sosyal adaleti gerçekle#tirme amacını(n)” güdüldü!ü “Sosyal ve EkonomikHaklar ve Ödevler bölümüne ili#kin Genel Gerekçe”de; ekonomik ve toplumsalyönlerden güçsüz olan ki#ilerin devletçe korunmasını, sosyal haklardan yararlanmasınısa!layan hizmetler verilmesini ve hak öznelerinin haklardan yararlanmanınönündeki engellerin kaldırılmasını istemesinin sosyal bir hak oldu!u vurgulanmı#tır.Bu kesimlere ki#i haklarının yanı sıra ekonomik ve sosyal hakların datanınması gerekti!i, böylece sosyal haklardan yararlanmayı sa!layacak hizmetlersa!laması ve çe#itli engelleri kaldırması isteminin devlete kar#ı dava yoluyla ilerisürülebilece!i –kanımca yeterince açık bir dille– belirtildi. Genel gerekçe bu yakla#ımını,insan haklarının bütünselli!i ve kar#ılıklı ba!ımlılı!ı ilkeleri temelinde,#öyle vurguladı:Batı demokrasisi; hürriyetçi yollarla, daha fazla hürriyet elde etme rejimidir.Ça!ımızın karma#ık sosyal ve iktisadi dünyası içinde daha fazla hürriyet ise, iktisadive sosyal bakımdan zayıf olan ki!ileri, grupları korumak, bunların maddi vemanevi varlıklarını geli#tirme #artlarını hazırlamak ve bunlara klasik ki#i hak vehürriyetleri yanında iktisadi ve sosyal haklar tanımakla kabildir. Zamanımızındemokratik devleti bu ödeve sahiptir. Devlet hayatı içinde, bu himayenin vehizmetlerin sa"lanmasını, bu alandaki engellerin kaldırılmasını istemek desosyal bir haktır. Türkiye’de, ça!da# bir demokrasinin gereklerini yerine getirmekiçin bu yolda yürümek zorundadır (TBMM, 1961: 7).1961 Anayasa koyucusu, sosyal haklara ili#kin yakla#ımında “biraz ileri gitti!ini”yada “yanlı# anla#ılaca!ını” dü#ündü!ünden olmalı, Anayasa’nın ideolojik tercihinin“sosyalizm” ve “komünizm” olmadı!ını vurgulamaya özen gösterdi. Gerekçeyegöre:Sosyal hakları tanımak, bazılarının yanlı# olarak ifade etti!i gibi, asla sosyalizmikabul etmek manasına gelmez. (...) Sosyal haklar iktisadi bir doktrinin de"il, her!eyden önce hümanizmin ve insanlı"ın adalet duygusunun mahsulüdür. (...) Bu sebepledirki, ‘sosyal zihniyet’, (...) demokrasinin en #a#maz garantisidir. Zira komünizmekar#ı en tesirli kalkan, onu lüzumsuz hale getiren sosyal adaletin gerçekle#mesidir.Sosyal adaleti gerçekle#tirmenin komünizmin seçene!i oldu!unu belirten buyakla#ım, Temsilciler Meclisi’nde (TM) de ortaya konulmu#tu. TM Anayasa KomisyonuBa#kanı, Anayasa’nın “doktrinci bir Anayasa” olmadı!ını, “bu gibi müfrittemayüllere kapılarını sımsıkı kapamı#” oldu!unu belirtmi#ti. Komisyon sözcülerindenM. Aksoy, “bu Anayasada asla doktrin” yoktur; tasarıda “ne sosyalizm ve nede herhangi bir izm” yer almaktadır derken, T. Z. Tunaya da “sosyal devlet terimindekomünist anlamını” “kabul etme(diklerini)” vurgulamı#tı.cc. Sendikal Haklar ve De"i!iklikler1961 Anayasası’nın ilk kez “hak” temelli düzenleme yaparak güvenceye aldı!ı“sosyal ve iktisadi haklar ve ödevler” arasında, madde ba#lık ve sayılarını kapsa-51