kitabın tümü - Sosyal Haklar Sempozyumu

IV. Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumuda#mamakta, çeli#mektedir. Sanıyorum ki Anayasa koyucu, sosyal devletin ödevlerinebu “realiteler” sınırını getirmekle, aynı zamanda onun “sosyalist” devletolarak anla#ılmasını önleme kaygısı da ta#ıyordu. Sözcülerin Temsilciler Meclisi’ndekiaçıklamalarının da, bu kaygıları giderme çabasına yönelik oldu!u açıktır.Devlet için, bir yandan sosyal devlet ve onun araçları olan sosyal haklar konusundainsan onurunu koruma ve bunun gerektirdi!i insanca ya#ama düzeyi sa!lamayükümlülü!ü öngörülüp “önlem al” buyru!u verilirken, öte yandan “gerçekçi”olma adına “devletin sosyal haklar konusundaki ödevlerinin de bir sınırı vardır”denilerek nokta konulmu# olması anlamlıdır.Yalnızca kuramsal düzeyde önem ta#ımakla birlikte, 53. madde konusunda1968 yılında düzenlenen bir toplantıda, “sosyal politikacı” Talas ile Anayasa/kamuhukukçuları arasında yapılan tartı#maları anımsatarak, bu düzenlemeniniçeri!i üzerinde yeniden dü#ünmekte yarar görüyorum.Bu konuda farklı ve kar#ı görü#lerin dile getirilmesine yol açan bildirisinde,1961 Anayasası’nın “sosyal esprisi” ile uyumlu olmadı!ı dü#üncesiyle 53. maddeyiele#tiren ve sosyal haklar arasında devletin olumlu edimini gerektirip gerektirmemesiyönünden herhangi bir ayrım gözetmeksizin genel bir dille görü#ünü belirtenTalas’a (1968: 232-233) göre bu düzenleme:54... sosyal ve ekonomik haklar bölümünün de"erini bir ölçüde de olsa azaltmı!tır.Bu bölümün öngördü!ü sosyal ve ekonomik haklara kar#ı olan hükümetler iktidardabulundukları zaman, Anayasanın ilkeleri yalnız nazari planda kalabilir.(...) Hükümetler maalesef 53 üncü madde arkasına sı!ınabilmektedirler. (...) Binaenaleyh53 üncü madde Anayasanın sosyal esprisine uymamaktadır.Anayasa ve kamu hukuku uzmanları, sosyal politikacı Talas’ın bu görü#ünübenimsemedi. Örne!in Talas’ın “yorum tarzına katılam(adı!ı)” yolundaki görü-#ünü gerekçesini açıklamaksızın belirten Teziç’e göre, “53. madde sosyal haklarıngerçekle#mesini savsaklamak isteyen, sosyal hakların varlı!ına inanmak istemeyenbir siyasi iktidara sı!ınmak imkânı vermemektedir. Aslında bu madde bir gerçe"idile getirmektedir (...) “ (a.k.: 233)."nsan haklarının niteli!ine ili#kin daha teknik bir de!erlendirme yapan Kapanide; Talas’ın, 53. maddenin Anayasa’ya “konmasıyla aynı bölümde yer alan di!erhükümlerin de!erlerini hemen hemen tamamen kaybettikleri görü#ü”ne katılmadı.20 üyeli Temsilciler Meclisi Anayasa Komisyonu üyelerinden biri olan Kapani budü#üncesini, sosyal haklardan bazılarının ve özellikle sendikal hakların devletinolumlu edimini gerektirmedi!i gerekçesine dayandırdı. Yazar, 53. maddenin sendika,toplu sözle#me ve grev hakkı gibi “Anayasanın ki#ilere ve ki#i gruplarına tanıdı!ıaçık ve belirli haklar”ı “hiç etkilemedi!i”ni, “do!rudan do!ruya ki#ilere tanınmı#‘#artsız hak’ niteli!indeki bu hükümlerin 53. maddenin etki alanının tamamendı#ında kaldı!ını kesinlikle söyleyebiliriz” görü#ünü dile getirdi (a.k.: 236). AncakKapani, bu bölümde “devlete bazı ödevler yüklemekte” olan bazı hükümler bulundu!unuda ekleyip, bu “ödevlerin bazılarının (...) hemen bugünden yarına, yahutda çok kısa bir süre içinde yerine getirilmesine, gerçekle#tirilmesine imkân yoktur”görü#üyle, sonuç olarak 53. madde kuralının –gerekçesinde de belirtildi!i gibi– “gerçekçibir tutumun ifadesi” oldu!unu savundu (a.k.: 237).Kanımca Kapani’nin, 1968 yılında, yapımında rol aldı!ı 1961 Anayasası’nınbenimsedi!i “53. madde formülü”ndeki “program hükümler” nitelikli düzen-