kitabın tümü - Sosyal Haklar Sempozyumu

IV. Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumumak üzere yalnızca 83 sözcükle düzenlenen sendika, toplu i# sözle#mesi ve grevhakları da vardı. Sendika hakkının özneleri “çalı#anlar” idi. 5 Buna kar#ılık, toplu i#sözle#mesinin özneleri ve amacı konusunda ayrım gözetildi: Özneler “i#çiler”,amaç ise “iktisadî ve sosyal durumlarını korumak veya düzeltmek” idi.46. maddedeki düzenlemede, “i#çi niteli!i ta#ımayan kamu hizmeti görevlileri”dı#ında, yasa ko#ulu öngörülmedi!inden, anayasal hakkın do!rudan kullanılmasıolanaklıydı. 1961 Anayasa koyucusu, sendika hakkını “çalı#anlar”ın tümü içinanayasal güvenceye almakla birlikte, bir bölümü için yasal düzenleme ko#ulu getirerek,hem do!rudan kullanmayı engelledi, hem de sonuç olarak, daha kısıtlı birçerçevede “ayrı örgütlenme” ilkesi getirdi.1961 Anayasası’nın kamu görevlilerinin sendika hakkı konusundaki bu “ihtiyatlı”tutumu, toplu sözle#me ve grev hakları konusunda daha belirgindi. Sendikahakkı gibi toplu sözle#me ve grev hakları konusunda da, 47. madde ayrıntıcı biryakla#ım benimsememi#ti. 61961–1980 döneminde 7 kez çe#itli de!i#iklikler gören 1961 Anayasası’nda,“kamula#tırma”ya ili#kin madde sayılmazsa, sosyal haklardan yalnızca sendikahakkı konusunda 20 Eylül 1971 tarihli ve 1488 sayılı yasayla bir kez de!i#iklikyapıldı. Yakla#ım ve içeri!iyle 1961 Anayasası’na katlanamama süreci, 12 Mart1971 muhtırasının ardından 34 maddede gerçekle#tirilen ve memurlara sendikayasa!ı getirilen en kapsamlı ve sınırlandırıcı 1971 de!i#iklikleriyle ba#ladı (Gülmez,2002: 109–134). 1961’deki ilk metinde, sendika hakkı memurları da kapsamaküzere “çalı#anlar” için anayasal güvenceye alınmı# ve “i#çi niteli!i ta#ımayankamu hizmeti görevlilerinin” i#çilerden ayrı örgütlenmesine olanak sa!lanmı#iken, 1971 de!i#ikli!inde sendika hakkının özneleri daraltıldı ve özel sınırlamanedenleri getirildi. 7Üstelik, sendika hakkı konusundaki de!i#iklik bundan ibaret de!ildi. 1488sayılı yasayla de!i#tirilen 119. madde, sendika kurmasını açıkça yasakladı!ı kamu567Sendika hakkına ili#kin 46. maddedeki “hak” temelli düzenleme, ilk metinde #öyle idi:“Çalı!anlar ve i#verenler, önceden izin almaksızın, sendikalar ve sendika birlikleri kurma,bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten ayrılma hakkına sahiptirler."#çi niteli!i ta#ımayan kamu hizmeti görevlilerinin bu alandaki hakları kanunla düzenlenir.Sendika ve sendika birliklerinin tüzükleri, yönetim ve i#leyi#leri demokratik esaslara aykırıolamaz.”47. maddenin de!i#iklik görmeyen metnine göre:“$!çiler, i#verenlerle olan münasebetlerinde, iktisadî ve sosyal durumlarını korumak veyadüzeltmek amacıyla toplu sözle#me ve grev haklarına sahiptirler.Grev hakkının kullanılması ve istisnaları ve i#verenlerin hakları kanunla düzenlenir.”46. maddenin 1971’de de!i#tirilen metni #öyle idi:“$!çiler ve i#verenler, önceden izin almaksızın, sendikalar ve sendika birlikleri kurma,bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten ayrılma hakkına sahiptirler. Bu hakların kullanılı#ındauygulanacak #ekil ve usuller kanunda gösterilir. Kanun, Devletin ülkesi ve milletiylebütünlü"ünün, millî güvenli"in, kamu düzeninin ve genel ahlâkın korunması maksadıylasınırlar koyabilir.Sendikalar ve sendika birliklerinin tüzükleri, yönetim ve i#leyi#leri demokratik esaslaraaykırı olamaz.”52