kitabın tümü - Sosyal Haklar Sempozyumu

Mesut Gülmez1982’de ise, hakkın “sa!lıklı ya#ama hakkı” boyutunun içeri!i/ö!esi, “sa!lık kurulu#larınıtek elden planlayıp hizmet vermesini düzenle(me)” görevi verilendevletin, söz konusu tek elden planlama düzenlemesinin amaçlarından biri olarakyer almı#tır. Daha açık bir anlatımla, sa!lıklı ya#ama hakkının içeri!ini belirleyenö!elerden –ve ku#kusuz devletin yükümlülüklerinden– biri, 1961’de deyer alan “herkesin hayatını, beden ve ruh sa"lı"ı içinde sürdürmesini sa"lamak”tır.Ancak 1982 Anayasası’nda, 1961’de olmayan çevre konusunda, hem devlete vehem de vatanda#lara ödev verilmi#; “sa!lıklı” ve aynı zamanda “dengeli” birçevrede ya#ama hakkının gerçekle#tirilmesine yönelik ödevin içeri!i/konusu da,“çevreyi geli#tirme, çevre sa!lı!ını koruma ve çevre kirlenmesini önleme” olaraksıralanmı#tır. 1982’nin bir ba#ka yenili!i de, “sa!lık hizmetlerinin yaygın bir#ekilde yerine getirilmesi için kanunla genel sa!lık sigortası kurulabil(mesinin)”öngörülmesidir.1961 ve 1982 Anayasaları arasındaki bir ba#ka fark, konut hakkı konusundadır.1961’de, kenar ba#lı!ı “sa!lık hakkı” olan 49. maddede, devlete, “konut ihtiyaçlarınıkar#ılayıcı tedbirleri al(ma)” ödevi verilirken, 1982’de de kenar ba#lı!ı “konuthakkı” olmakla birlikte, “hak” temelli de!il, yine “program” nitelikli bir düzenlemeyapıldı; ne amacından, ne de hakkın –örne!in önceli!i bulunan– öznelerindensöz edildi. Dolayısıyla aralarındaki temel fark, önlem alma yükümlülü!ününamaç ve önceliklerindedir. Bu da, her iki Anayasa arasında genelde var olanyakla#ım farkıyla ilgilidir. Konut gereksiniminin kar#ılanmasında, 1961’in önceli-!i “yoksul veya dar gelirli aileler”dir ve konutların “sa!lık #artlarına uygun” olmasıgerekir. 1982 ise, bu gereksinimin “#ehirlerin özelliklerini ve çevre #artlarınıgözeten bir planlama çerçevesinde” kar#ılanmasını öngörmekle yetinmi#, ayrıcadevletin “toplu konut te#ebbüslerini destekle(mesini)” istemi#tir.IV. SOSYAL DEVLETE VE HAKLARA !L!$K!N ÖNER!LERÖzellikle son on yılda taslak, tasarı, rapor, görü#, öneri vb. adlarla farklı meslekkurulu#larının, emek ve sermaye örgütlerinin, sivil toplum kurulu#larının ve partilerindeste!inde ve/yada öncülü!ünde, birlikte yada ayrı ayrı yapılan/yaptırılan/katkı sa!lanan kimi çalı#malarda da görüldü!ü gibi, sosyal devlet ve sosyal haklariçin Anayasa düzeyinde farklı ideolojik yakla#ımlara ko#ut olarak farklı önerilerdebulunulması olanaklıdır, ola!andır ve yararlıdır. Kimileri yazarlarınca “renksiz”yada “ideolojisiz” oldu!u ileri sürülen ama gerçekte adı belirtilmeyen –yeni içeri-!iyle– liberal ideolojiyi benimseyen bu çalı#maların büyük bir bölümünde, asgariçerçeve olarak sosyal insan hakları ulusalüstü hukukunun temel alındı!ı söylenemez.Hatta kimilerinin, Türkiye’nin onayladı!ı sosyal hakları güvenceleyensözle#melerden bile haberi yoktur, varsa da –sanıyorum ulusal mevzuatçı yakla#ımnedeniyle– görmezlikten geldi!i yada önemsemedi!i açıktır. Oysa kanımca,sosyal hakların asgari anayasal çerçevesi belirlenirken, sosyal insan hakları ulusalüstühukuku, asgari çerçeve ve dayanak olarak, Anayasa gere!i “yeni Anayasa”gündeminin ilk sırasında yer almalıdır. 1313 Bu arada anımsatmakta yarar görüyorum: 1982 Anayasası’nın “Temel Haklar ve Ödevler”ba#lıklı "kinci Kısmının “genel hükümler”e ili#kin “genel gerekçe”sinin ilk paragrafında;temel haklar alanında esinlendi!i uluslararası kaynaklar olarak, “…özellikle1948 Birle#mi# Milletler "nsan Hakları Evrensel Beyannamesi ve 1950 "nsan Haklarının71