kitabın tümü - Sosyal Haklar Sempozyumu

Mesut Gülmez! Hak özneleri, özellikle küreselle#menin olumsuz etkiledi!i yoksullar, i#sizler,emekliler gibi dar anlamda “çalı#anlar” kavramının kapsamında olmadı!ıdü#ünülen –ve bu gerekçeyle örgütlenmeleri kamu yetkilileri ve hattayargı organlarınca engellenen– ki#ileri de kapsayacak biçimde geni#letilerek,“eme"e ba"lı hakları kullanan ki!iler”in sendika ve toplu sözle#me ile grevhakkını da kapsamak üzere barı#çı toplu eylem hakları anayasal güvenceyeba!lanmalıdır.! Sendikal eylem ve etkinlikler; dar anlamda “çalı#ma ili#kileri” alanıyla sınırlıtutulmamalıdır. Çalı#anları ve eme!e ba!lı hakları kullanan ki#ileri ve örgütleri(ni)do!rudan yada dolaylı etkileyen düzenleme, politika ve uygulamalarakar#ı kullanılması, gerekti!inde ortak olu#umlarla hareket edilmesiengellenmemelidir.! Toplu i# sözle#mesi hakkı, gönüllü ve özgür toplu pazarlık ilkelerine uygunolarak ve “devlet adına otorite i!levleri yerine getiren kamu görevlileri” dı#ındakalan kamu görevlilerini de kapsamak üzere güvenceye alınmalıdır.! Grev hakkının kullanımını, salt toplu i# sözle#mesi imzalanması süreciylesınırlı tutan kurallar konulmamalı; “devlet adına otorite i#levleri yerine getirenkamu görevlileri” dı#ında kalan kamu görevlilerinin grev hakkı açıkçaanayasal güvenceye ba!lanmalıdır.• Devletin, herkes için “insanca ya#ama”yı çalı#ma ya#amı içinde ve sonrasındagerçekle#tirmenin temel araç ve kurumlarından biri olan sosyal güvenlikhakkından somut olarak yararlanmayı sa!layacak her tür önlemi alması ve düzenlemeyiyapması öngörülmelidir.• Devletin, “insanca ya#ama”nın temel araçlarından olan sa!lık hakkının gerçekle#tirilmesiamacıyla, kamusal örgütlenmeyi yaygınla#tırmasını ve herkesin,sa!lıklı olma hakkından daha ileri düzeyde yararlanmasını sa!layıcıönlemleri alması ve çalı#anların yanı sıra ya#amını sürdürmek için gerekligelirden yoksun olan tüm ki#ilerin sa!lık hakkı kapsamına alınması öngörülmelidir.• Ki#i hakkı ve sosyal hak boyutlarıyla herkese tanınması gereken e"itim hakkı,her düzeyde, bireylerin etkin, özgür ve katılımcı ki#iler olarak yeti#melerinisa!lamak, insan hakları, demokrasi ve çevre bilincini geli#tirmek ve güçlendirmekiçin insan haklarına uygun bir içerikle düzenlenmeli; ilkö!retimin gerçekanlamda parasız olması sa!lanmalı, anadilini ö!renme hakkı anayasal güvenceyealınmalı, din kültürü ve ahlak ö!retimi anayasal zorunluluk olmaktançıkarılmalıdır.• 2001 de!i#ikli!inden sonra yürürlükte olan metniyle, “Devlet, sosyal ve ekonomikalanlarda Anayasa ile belirlenen görevlerini, bu görevlerin amaçlarınauygun öncelikleri gözeterek malî kaynaklarının yeterlili"i ölçüsünde yerine getirir”diyen 65. maddenin kenar ba!lı"ı ve içeri"i de"i!tirilmelidir. Bu amaçla:! Maddenin kenar ba#lı!ı, sosyal haklardan çokku#aklı olanların (ki#i haklarıboyutu bulunanların) kapsam dı#ında kaldıklarına açıklık kazandırmakiçin, “Kaynakların sosyal adalete göre kullanılması” olmalıdır.81