kitabın tümü - Sosyal Haklar Sempozyumu

Mesut Gülmezhaklarının bölünmezlik ve kar!ılıklı ba"ımlılık ilkelerinin altı çizildi; sosyal adaletekayıtsızlı!ın totaliter rejimlere götürdü!ü, siyasal demokrasinin ya#amasının dasosyalle#tirilmesine ba!lı oldu!u, a#a!ıdaki anlatımla belirtildi (TBMM, 1961: 9-10):Sosyal Devlet, fertlere yalnız klasik hürriyetleri sa!lamakla yetinmeyip aynı zamanda,onların insan gibi ya!amaları için zaruri olan maddi ihtiyaçlarınıkar#ılamalarını da kendisine vazife edinen Devlettir. (...) Her sınıf halk tabakalarıiçin refah sa!lamayı kendisine vazife edinen zamanımızın devleti (refahdevleti) iktisaden zayıf olan ki!ileri, bilhassa i!leri bakımından ba!kalarına tabiolan i!çi ve müstahdemleri, her türlü dar gelirlileri ve yoksul kimseleri himaye edecektir.Bu suretle hem insan !ahsiyetine hürmet etmek vazifesini yerine getirecek,klasik hürriyetlerin gerçeklerle alay eden bir mahiyet almasına mani olacak (tır) (...)Gerçekten, maddi (mali ve iktisadi) imkânlardan ya#ama için zaruri olan gelirkaynaklarından ve varlıktan mahrum olan halk tabakaları için klasik hürriyetleryalnız kâ"ıt üstünde kalan parlak fakat bo! laflardan ba!ka bir de"ere sahip olmaz.Nihayet #urasını da kaydetmek gerekir ki, sosyal adalete kar!ı kaygısız kalan devletler,toplum hayatının müfrit sol veya müfrit sa! cereyanlara kapılarak totaliteristikamette sürüklenmesine engel olamamaktadırlar. (...) Sosyal olamayandemokrasi, toplum hayatının gerçekleri kar#ısında cevherini kaybetmeye ve neticedeyıkılmaya mahkûmdur.Cumhuriyet’in dayandı!ı temel ilkelerden olan “insan hakları”, Ba#langıçta“insan hak ve hürriyetleri” olarak öngörüldü. 2. maddede yer alamayan sosyal adaletilkesinin de, öngörülen açık pozitif kural nedeniyle, Türkiye Cumhuriyetinintemel niteliklerden biri oldu!una ku#ku yoktur. Sosyal devlet ilkesi, sanıyorumanlatım kolaylı!ı nedeniyle, “sosyal hukuk devleti” biçiminde yer aldı.1961 Anayasası’nın, “Cumhuriyetin nitelikleri”nin “de!i#tirilmezli!i” konusundado!rudan bir düzenleme yapmamı# olmasına kar#ın, Anayasa Mahkemesi1971 yılında verdi!i bir kararla Cumhuriyetin niteliklerinin de!i#tirilemez oldu!usonucuna varmı#tı.1961 Anayasası’nın “Temel Haklar ve Ödevler” ba#lıklı 2. kısmının “Genel Hükümler”ba#lıklı 1. bölümünde, sosyal hakları da kapsayan bazı kurallar vardı.Özellikle, “Temel Hakların Niteli!i ve Korunması” ba#lıklı 10. maddenin devleteverdi!i görev açıktı ve hak öznelerine, devlete kar#ı hak isteminde bulunma hakkıtanımı#tı. “Herkes(in), ki#ili!ine ba!lı, dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmeztemel hak ve hürriyetlere sahip” oldu!unu belirten 10. maddenin a#a!ıdaki 2.fıkrası ise, 1982 Anayasası’ndaki benzerinden farklı, devlet için öngördü!ü olumluyükümlülü!e do!rudan vurgu yapan bir anlatımla yazılmı#tı:Devlet, ki#inin temel hak ve hürriyetlerini, fert huzuru, sosyal adalet ve hukukdevleti ilkeleriyle ba!da#amayacak surette sınırlayan siyasî, iktisadî ve sosyalbütün engelleri kaldırır; insanın maddî ve manevî varlı"ının geli!mesi için gerekli!artları hazırlar.“Program” nitelikli olan bu düzenlemenin, özellikle, “herkes” olarak tanımlananhak öznelerinin somut ve eylemli olarak yararlanmalarını gerçekle#tirmekiçin devletin olumlu edimde bulunmasını gerektiren sosyal haklar yönündenta#ıdı!ı önem açıktır. Devlete, ki#inin temel hak ve özgürlükleri arasında yeraldı!ına ku#ku bulunmayan sosyal hakların kullanılmasını ve uygulamada yararlanılmasınısınırlandıran tüm engelleri kaldırma buyru!u verilmesinin anlamı49