You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
PORTRET25 - 199<br />
Miłosz Babecki<br />
„Niemal nic w moim<br />
życiu nie odbywa się<br />
normalnie”<br />
Losy Václava Havla, jego twórczości, także<br />
publicznych wystąpień i sytuacji, w których, będąc<br />
wiernym swym przekonaniom, utożsamił<br />
się z konkretną ideą czy sposobem postrzegania<br />
otaczającego świata, noszą czasem znamiona<br />
paradoksu, paradoksu czasu, w którym przyszło<br />
mu żyć i tworzyć.<br />
Jego dramaty promieniowały swym znaczeniem<br />
dalej niż sam autor był w stanie sięgnąć<br />
wzrokiem, inspirowane często osobistymi<br />
doświadczeniami, usiłowały powiedzieć coś o<br />
sytuacji jednostki przygniatanej przez aparat<br />
zniewolenia, wyrzucanej ze struktur i jednocześnie<br />
stawiającej im czoło. Sam Havel mówił, iż<br />
jego położenie i działalność wydawały mu się<br />
utkane z podejrzanie dużej liczby paradoksów,<br />
co potwierdza cytat znakomicie charakteryzujący<br />
sylwetkę i sposób postrzegania nie tylko<br />
własnej osoby, lecz również zasług: „Proszę<br />
spojrzeć, mieszam się do wszystkiego, a w niczym<br />
właściwie nie jestem specjalistą [...]. Nadzwyczaj<br />
lubię harmonię, pogodę, powszechną<br />
zgodę, pokój i po przyjacielsku rozumne porozumienie<br />
wszystkich ze wszystkimi; napięcia i<br />
konflikty [...] znoszę bardzo ciężko, mam opinię<br />
wiecznego wywrotowca i opozycjonisty, dla którego<br />
nie ma rzeczy świętych, a i moje sztuki są<br />
wszystkim, tylko nie obrazem spokoju i pogody<br />
[...], umiem pisać na swój indywidualny sposób.<br />
[...] Z biegiem lat znalazłem się na przykład w<br />
sytuacji jakiegoś działacza politycznego – a przy<br />
tym nigdy nie byłem, być nie chciałem i nawet<br />
nie mam ku temu żadnych odpowiednich predyspozycji”<br />
[V. Havel, Zaoczne przesłuchanie;<br />
rozmowy z Karelem Hvižďalą, tłum. J. Illg,<br />
Warszawa 1989].<br />
Jako podsumowanie cytowanych wyżej<br />
słów Václava Havla należy przypomnieć, iż jego<br />
dramaty były wydawane w wielu krajach, również<br />
w tych zespolonych w bloku wschodnim,<br />
gdzie zyskały szczególnie dużą popularność.<br />
Sam dramaturg otrzymał wiele prestiżowych<br />
nagród o charakterze międzynarodowym. Jeśli<br />
zaś idzie o sferę polityki, najlepszym komentarzem<br />
jest decyzja Zgromadzenia Federalnego,<br />
które dwudziestego dziewiątego grudnia tysiąc<br />
dziewięćset osiemdziesiątego dziewiątego roku<br />
jednogłośnie wybrało Václava Havla, opozycjonistę,<br />
zwalczanego, objętego zakazem druku pisarza,<br />
prezydentem Czechosłowacji. To jednak<br />
nie jedyny paradoks w życiu dysydenta-dramatopisarza.<br />
Po zdemokratyzowaniu się Czechosłowacji<br />
i przekształceniu w Republikę Czeską<br />
Václav Havel jest jeszcze dwukrotnie wybierany<br />
na ten najwyższy urząd w Czechach i sprawuje<br />
tę funkcję łącznie blisko trzynaście lat.<br />
Absurdy i paradoksy są zdaje się na trwałe<br />
wpisane w losy i niezmiennie charakteryzują<br />
tego, który w latach pięćdziesiątych za sprawą<br />
burżuazyjnego pochodzenia zmuszony został<br />
przez ówczesne władze do podtaczania beczek<br />
w browarze i miał niezwykłe trudności z kontynuowaniem<br />
edukacji, za to jako poborowy został<br />
powołany w szeregi saperów, jak sam mówi<br />
pewnie dlatego, że jego śmierć nie byłaby dla<br />
kraju żadną stratą.<br />
Śledząc losy Havla nie sposób nie wspomnieć<br />
o momentach przełomowych, które niczym<br />
specyficzne wiry zasysają go tak, iż nagle<br />
być może nawet wbrew sobie, znajduje się w<br />
centrum zainteresowania niegdyś STB (czechosłowackiej<br />
służby bezpieczeństwa), potem<br />
opinii publicznej, mediów. Wystarczy przypomnieć<br />
zainicjowaną przez niego akcję w obronie<br />
młodych muzyków rockowych, współtworzących<br />
pod koniec lat siedemdziesiątych kapelę<br />
„The plastic people of the universe”. W istocie<br />
chęć niesienia pomocy młodzieńcom postawionym<br />
przed dyspozycyjnym sądem stała się<br />
przyczyną powstania ruchu Karty 77, z samego<br />
Havla czyniąc „moralny autorytet europejskiej<br />
inteligencji”.<br />
Gdy piszę o Václavie Havlu, przede wszystkim<br />
mam przed oczami sylwetkę dramatopisarza,<br />
przedstawiciela wschodniego nurtu teatru<br />
absurdu, w pamięci zaś jego dramaty. To ważna<br />
dominanta ponieważ owo dramaturgiczne „fatum”<br />
ciąży nad nim od początku artystycznej,<br />
społecznej i politycznej działalności.<br />
Po zakończeniu ostatniej przewidzianej<br />
konstytucją Republiki Czeskiej kadencji prezydenckiej<br />
wydawało się, że Havel przejdzie na
Change language