3 - Portret

102 - PORTRET25
fałszu opowiada o propozycjach ról, o ich odrzucaniu i pewnym
szczęściu zawodowym. „Prace w teatrach, role filmowe przyjmowałem
głównie z powodów towarzyskich. Zawsze wdawałem się w
sytuacje, które ktoś mi aranżował, coś sobą gwarantował” (s. 131).
Kondrat to człowiek wrażliwy, wnikliwy obserwator ludzkiego indywiduum.
To także nazwisko, za którym podąża profesjonalizm i
twarz dobrze rozpoznawana w mediach.
Z wywiadu z Marią Janion dowiadujemy się o jej samotności,
o trudzie, jaki musiała włożyć w wykształcenie i utrzymanie
pozycji zawodowej. Porusza wątek „wstydu mówienia”, który - jak
się okazuje - dziewczynki mają nieświadomie zakodowany. Ona
również musiała nauczyć się „mówić głośno”, „mówić, by być słyszaną
przez mężczyzn”. „Głos kobiet w kulturze jest słabo słyszalny.
Kobiety muszą zacząć mówić. Książki takie jak moja (chodzi o
„Kobiety i duch inności” przyp. aut.) mają pomóc kobietom, żeby
zaczęły mówić, ale i mężczyznom, żeby dopuścili je do głosu” (s.
178).
Kolejną samotną bohaterką jest Kazimiera Szczuka. Dzięki
Marii Janion stała się „prawną uczestniczką sfery publicznej” (s.
184). Jednakże atmosfera domu rodzinnego pozostawiła niezatarte
piętno. Konflikty, awantury, niedopasowanie rodziców, nieudane
małżeństwo – te wydarzenia kształtowały jej charakter. Traktowana
jak „debilne dziecko” wymagała od siebie - przede wszystkim - wolności
myśli. Bycie wolną, potrzeba rozwoju, bycie sobą – to elementarne
pragnienia feministki.
Pojawia się też wywiad z Dorotą Nieznalską, która w 1998 roku
zrobiła instalację na temat gwałtu, pt. „Modus operandi”. Skoro
praca miała dotyczyć fizycznego gwałtu na kobietach, autorka odwiedzała
konkretne miejsca wydarzeń, rozmawiała ze zgwałconymi.
„Stworzyłam pięć stalowych stołków, jakby więziennych, które w
miejscu siedziska mają naciągniętą pończochę. Nad każdym wisi
goła żarówka na kablu rzucająca – w ciemności – punktowe światło.
W pończochach umieszczone są głośniki, z których słychać
zeznania kobiet. Głosy są spokojne, żadnej histerii. To prawdziwe
zeznania, które nagrały aktorki, to znaczy poproszone przeze mnie
kobiety” (s. 298). Artystka przekonuje, że trzeba podejmować ważne
tematy, nawet jeśli są bolesne, a prawdy nie można się bać.
Wywiady były robione w różnym czasie, ale mają wątki wspólne:
wyobcowanie, wewnętrzne konflikty rozmówców, sprecyzowane
oczekiwania wobec życia. Bohaterami tych rozmów są ludzie silni,
niezależni, uczciwi emocjonalnie i interesujący w przestrzeni zawodowej.
Być może, tak jak chce autorka zbioru, są niesformatowani,
czyli niezależni, wyraziści i otwarci. To indywidualiści, którzy noszą
na ciele tatuaż metafizyczny, a w duszy ogromne pokłady empatii.
Katarzyna Bielas,
Niesformatowani. Rozmowy,
Wyd. Znak,
Kraków 2007.