Organizacje pozarzÄ dowe i władza publiczna. Drogi do partnerstwa

224 Piotr Matczak
Korzenie dialogu obywatelskiego w sferze
ochrony środowiska
Pojęcie dialogu społecznego obejmuje, najogólniej mówiąc, całość relacji
między władzą publiczną a grupami obywatelskimi w podejmowaniu decyzji.
Szczególnym przypadkiem w tym zakresie jest decydowanie o kwestiach
dotyczących ochrony środowiska. W obszarze tym dialog pojawił się
stosunkowo niedawno, jednak rozwinął się bardzo dynamicznie. W Stanach
Zjednoczonych i Europie polityki ochrony środowiska nabrały znaczenia
w latach siedemdziesiątych XX wieku. Wówczas zainteresowanie nimi skupiało
zasadniczo trzy strony: regulatorów (agendy władzy publicznej); podmioty,
których regulacje dotyczyły oraz grupy pozarządowe, zainteresowane
sprawami środowiska. Typowym sposobem rozstrzygania pojawiających się
sporów był początkowo proces sądowy, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych.
Polityka deregulacji zapoczątkowana w latach osiemdziesiątych XX
wieku, wpierw w USA i Wielkiej Brytanii, potem także w innych krajach,
zdezaktualizowała wcześniejsze metody dialogu. Dodatkowo, problemy środowiskowe
okazały się bardziej złożone niż przypuszczano dekadę wcześniej.
Negocjacje związane z decyzjami upowszechniły się, zaś podejmowanie
decyzji wiązać się zaczęło ze współpracą między wieloma partnerami.
Randolph i Bauer 2 uznają, że włączanie obywateli w podejmowanie decyzji
związanych z ochroną środowiska (public participation) wiązało się z praktyczną
koniecznością. Decydenci tracili bowiem kontrolę nad swoimi poczynaniami
i udział społeczny stawał się w tej sytuacji niezbędny. Tzw. kryzys
ekologiczny, który ujawnił się od lat siedemdziesiątych, stworzył nową przestrzeń
sporu. Od decydentów zaczęto oczekiwać, że rozwiążą nieunikniony
konflikt, związany z odmiennymi interesami oraz rozbieżnymi propozycjami
związanymi z ochroną środowiska. Oczekiwania te nie były jednak spełniane.
Tradycyjne, technokratyczne podejście okazało się nieefektywne. Dodatkową
komplikację procesów decyzyjnych przyniosły spektakularne katastrofy,
wiążące się intensyfikacją ryzyka technologicznego oraz nowymi typami
ryzyka społecznego 3 .
W tym kontekście można umieścić dialog obywatelski. Wyłonił się on
w pewnym zakresie jako efekt słabości państwa, które przestawało sobie ra-
2
J. Randolph, M. Bauer: Improving environmental decision-making through collaborative
methods, „Policy Studies Review” vol. 16 (3–4), 1999.
3
R. Futrell: Flaming processes, cognitive liberation and NIMBY protest in the US chemical
weapon disposal, „Sociological Inquiry” vol. 73, nr 3, 2003; A. Halfacre, A. Mutheny,
W. Rosenbaum: Regulating contested local hazards: is constructive dialogue possible among
participants in community risk management?, „Policy Studies Journal” vol. 28, nr 3, 2000.