Organizacje pozarzÄ dowe i władza publiczna. Drogi do partnerstwa

Dialog między władzą i organizacjami pozarządowymi na Słowacji...
29
okres przed rozpadem Czechosłowacji i era Vladimíra Mečiara 1992–1998,
czasy Mikuláša Dzurindy 1998–2006 i okres rządów Roberta Fico od 2006
roku. Najpierw zostaną scharakteryzowane powyższe etapy, potem wpływ
przemian społeczno-politycznych na rozwój społeczeństwa obywatelskiego
i wyzwania, przed jakimi stanęły. Szczególny nacisk zostanie położony
na kształtowanie się relacji pomiędzy sektorem pozarządowym a rządem
i ich wspólnym dialogiem. Zarysowane również zostaną ramy prawne
i instrumentalne omawianego dialogu. Na końcu zostaną przedstawione
konkretne przykłady, dla lepszego zilustrowania sytuacji w poszczególnych
okresach.
Przed rozpadem Czechosłowacji i era Mečiara 1992–1998
Po 1989 roku, Słowacja, jeszcze jako część Czechosłowacji, rozpoczęła
reformę i budowę podwalin demokracji i gospodarki wolnorynkowej. Głębokie
przemiany dokonywały się niemal w każdej sferze życia. Sektor pozarządowy,
dotąd ograniczany i nadmiernie kontrolowany, wreszcie zaczął
rozkwitać. Działalność obywatelska doczekała się solidnych podstaw prawnych,
przede wszystkim w postaci nowej ustawy o stowarzyszeniach 6 . Prawo
to było nadzwyczaj liberalne i pozwalało obywatelom na tworzenie własnych
organizacji szybko i bez komplikacji. Późniejsze rozwiązania dowiodły,
że ta elastyczność bardzo pomogła w instytucjonalizacji sektora obywatelskiego
w trudnym okresie, który miał nadejść. Kierunek rozwoju oraz struktury
całego sektora pozarządowego dopiero się formowały.
Po wyborze nowej elity rządzącej, w 1992 roku rozgorzały dyskusje nad
przyszłym kształtem federalnej Czechosłowacji, co w końcu doprowadziło
do jej podziału na dwie części. W 1993 roku Słowacja i Republika Czeska
po raz pierwszy zaistniały jako suwerenne państwa. Zrodziła się nagła potrzeba
powołania nowych instytucji i odzyskania reputacji przez nowy, niezależny
kraj 7 , który obwiniano o rozpad federacji czechosłowackiej. Gospodarka
bardzo ucierpiała w trakcie federalnej transformacji, panowało wysokie
bezrobocie. Ówczesny premier Słowacji, Vladimír Mečiar, cieszący się poparciem
zdecydowanej większości społeczeństwa, zaczął stosować własne
metody tworzenia nowego państwa i kształtowania demokratycznej kultury
i standardów. Wkrótce stało się jasne, że populistyczno-nacjonalistyczny
rząd, wybrany na drugą kadencję w 1994 roku, bez żadnych skrupułów wpro-
6
Ustawa ta nadal zachowuje swój oryginalny kształt.
7
Zdarzyło się to po raz pierwszy, nie licząc czasu II wojny światowej, kiedy państwo
słowackie (1939–1945) kolaborowało z nazistowskimi Niemcami.