merze „PrzeglÄ du…” dotyczy statusu studentów studiów II

PREZENTACJEpod koniec ubiegłego roku w „The New York Times”,owo tworzenie nowej nauki o umyśle polega póki cona mieszaniu terminologii różnych dyscyplin i porządkówwyjaśniania. Trudno oczekiwać, aby tego rodzajukrytyczne diagnozy przyjęte zostały ze zrozumieniemi przychylnością przez tych, którzy z owych potężnychźródeł finansowania korzystają.M. W.: Krytyczne diagnozy nie są popularne?T.Sz.: Zazwyczaj spotykają się one z agresywnąi emocjonalną reakcją, czego przykładem są niektóreinternetowe komentarze do tekstu Burge’a, która nakazujenam zrewidować przekonanie, że naukę uprawiająw pełni racjonalne podmioty ludzkie. W pewnym sensiemożna to zrozumieć, bo przecież o swój byt walczą ci,którzy dzięki nauce znaleźli całkiem wygodny sposóbna życie: mają swoje zaciszne laboratoria, asystentówi nienormowany czas pracy, a efektywność ich pracyjest trudna do sprawdzenia. Niestety, obawiam się, żewielokrotnie przewyższyli oni liczbę teoretycznych innowatorów,dzięki którym nauka żyje. I to jest kolejnypowód jej stosunkowo wolnego rozwoju, znacznieponiżej wcześniejszych oczekiwań – wystarczy tylkow tym celu obejrzeć jakiś stary film z gatunku sciencefiction, którego akcja dzieje się na początku XXI wieku!M.W.: Jak w sytuacji, o której Pan mówi, powinnazachować się filozofia? Zamknąć się w sferze swoichklasycznych problemów, czy też podjąć wyzwanie,jakim jest dialog ze szczegółowymi dyscyplinamibadawczymi?T.Sz: Wydaje mi się, że zajmowanie się klasycznymiproblemami filozofii to jedna sprawa, a wzajemneizolowanie się dyscyplin naukowych i filozoficznych todruga. To pierwsze powinno być wspierane, aczkolwiekprzeszkadza temu doraźne i nastawione na „zastosowania”i „aktualne tematy” finansowanie badań naukowych,dokonujące się często przy znacznym udzialeurzędników i polityków niemających absolutnie żadnegopojęcia o strukturze problemowej danej dyscyplinyi jej mechanizmach rozwojowych.Obawiam się niekiedy, że wkrótce będzie tak jakw dowcipie rysunkowym przedstawiającym skonfundowanegostudenta, który w poszukiwaniu ontologatrafia jedynie na ontologa artefaktów, w poszukiwaniuepistemologa na epistemologa formalnego, specjalizującegosię w modelach rewizji przekonań, a w poszukiwaniuetyka na kogoś bardzo dobrze znanego z polskiejchałtury akademickiej, czyli etyka biznesu.Z kolei wzajemne izolowanie się dyscyplin naukowychi akademickich jest zjawiskiem niezmiernieniepokojącym i należałoby temu na wszelkie sposobyprzeciwdziałać (i akurat tu, a nie w sferze wpływu nakształt i tematykę przyszłych badań, dużo do powiedzeniapowinni mieć urzędnicy zarządzający naukąi szkolnictwem wyższym). Okazuje się bowiem, że za zasłonądymną „posiadania odpowiednich kompetencji”,„wyrastania w klimacie danej dyscypliny” (czy bardziejpompatycznie, „pod skrzydłami mistrza”), „wyczuleniana specyfikę prowadzonych badań” i tym podobnych,mniej lub bardziej gładkich frazesów, kryje się zaściankowai klanowa obrona własnych interesów, utrzymaniamonopolu na danym obszarze, itp. Uważam, że żadnanauka humanistyczna i społeczna nie jest wolna odtego rodzaju nagannych praktyk. Jeśli dodać do tegotypowy dla naszego kraju brak mobilności i wzorzeckariery, który można zamknąć w maksymie „od studiówdo profesury w jednym padole”, to rezultaty takiegostanu rzeczy są wręcz katastrofalne.M.W.: Powróćmy do kwestii dialogu filozofii z innymidyscyplinami. Czy filozofowie są przygotowanido takiej współpracy?T.Sz.: Nie wydaje się, aby potrzebne były w tymwzględzie jakieś specjalne szkolenia. Niech po prostufilozofia pozostanie sobą i podchodzi do innych dyscyplinz szacunkiem, lecz bez specjalnego nabożeństwai w błagalnym tonie, przypominającym piosenkę bluesowegozespołu z czasów mojej młodości Breakout,o znamiennym tytule Modlitwa. Jeszcze raz powtórzę,filozofia powinna przede wszystkim pozostać wiernaswojej roli krytycznej i zachowywać odpowiedni dystansdo tego, co się wokół niej dzieje. Kiedy tego nierobi, z takich czy innych powodów, rezultaty bywająopłakane. Zaliczyłbym nawet do tego przyklaskiwanieprzez takie wybitne umysły filozoficzne jak W. V. Quinemodnemu w swoim czasie behawioryzmowi w psychologii,który to kierunek zmarnował wiele ludzkiegoczasu i pieniędzy podatników.M.W.: Jak ocenia Pan takie projekty intelektualne,jak kognitywistyka oraz filozofia eksperymentalna?T.Sz.: Do kognitywistyki i tzw. filozofii eksperymentalnejpodchodzę z filozoficznym dystansem, o którymwłaśnie mówiłem, lecz jednocześnie z przekonaniem,że nie pojawiły się one jak deus ex machina. Poprzedziłyje pewne przemiany w filozofii, językoznawstwie,psychologii i naukach o mózgu. Być może „rewolucjakognitywistyczna” będzie trwalsza aniżeli „rewolucjacybernetyczna”, której dalekie echa docierały do mniew czasie studiów, i „rewolucja semiotyczna”, którą obserwowałemjako początkujący filozof, lecz póki co jestto „wiele hałasu o nic”, a istotne odkrycia i innowacjekonceptualno-teoretyczne są dziełem dyscyplin, któremają ową kognitywistykę rzekomo tworzyć; nowychjakości, które miały się z tej fuzji rzekomo zrodzić jakośnie widać. Źródłem filozofii eksperymentalnej – odrazu uprzedźmy czytelników, że bynajmniej nie chodzitu o odnowienie fizyki z czasów I. Newtona, jest natomiastbardzo mgliste odwoływanie się filozofów, językoznawców,pedagogów, itp. do rozmaitego rodzajuintuicji, tego, co jest oczywiste dla zwykłego człowieka,itp. Nic zatem dziwnego, że pojawiła się w końcu grupamłodych filozofów, która nieco z inspiracji nieortodoksyjnegomyśliciela starszej generacji (chodzi o S. Sticha)zaproponowała systematyczne, statystyczne badanieowych intuicji. Nie wykluczam również, że po prostuskusiła ich perspektywa owych zacisznych laboratoriówi zespołów oraz związanych z tym strumieni finansowania,o których wcześniej była mowa. Sporo jednakwątpliwości dotyczy zasadności i celowości tego rodzajubadań oraz filozoficznej doniosłości uzyskanychwyników. Jaka jest wartość ankiet wypełnianych przez,45