Zeszyt naukowy - całość - Wydział ZarzÄ dzania i Ekonomiki Usług

Empiryczne zastosowanie współczynników elastyczności popytu turystycznego… 13Wzrost realnych dochodów ludności zwiększa zapotrzebowanie na te ostatniei zwiększa ich udział w budżetach konsumentów 3 . Co więcej, te same dobrabędą dla pewnych grup osiągały elastyczność dodatnią, dla innych – ujemną.Elastyczność dochodowa może być zakłócona również wtedy, gdy będą silnieoddziaływały czynniki pozaekonomiczne (np. moda, efekt demonstracji) lubgdy w odniesieniu do konkretnego strumienia ruchu rozwinięta będzie turystykasocjalna (dotowana).Jak wspomniano, popyt na usługi turystyczne uzależniony jest także odpoziomu ich cen oraz cen dóbr substytucyjnych i komplementarnych. Analizamechanizmów cenowych na rynku turystycznym i ich oddziaływania na popytwymaga oceny elastyczności, a więc stopnia, w jakim turyści odpowiadają nazmiany cen zarówno produktów turystycznych, jak innych dóbr i usług (prostaelastyczność cenowa popytu oraz mieszana elastyczność cenowa popytu nadobro x względem zmiany ceny na dobro y) przy założeniu, że inne czynnikinie ulegają zmianie. Prosta elastyczność cenowa to stosunek względnej zmianywielkości popytu na dane dobro do względnej zmiany jego ceny. Popyt nazywamyelastycznym, gdy wskaźnik elastyczności jest mniejszy od 1 i nieelastycznym,gdy przyjmuje wartość między 1 a 0. Tak więc elastyczność cenowaosiąga zazwyczaj wartości ujemne (wzrost cen na dane produkty i usługi powodujespadek popytu na nie), aczkolwiek także w turystyce zdarzają się sytuacjeodbiegające od tej reguły. Przykładem może być tzw. paradoks Veblena 4 czy teżparadoks Giffena. W literaturze podkreśla się również, że funkcje popytu mająz reguły charakter nieliniowy, a zatem elastyczność cenowa jest różna dla różnegoich poziomu: wyższym cenom odpowiada zazwyczaj większa elastyczność,a niższym – mniejsza. Co więcej, skala spadku popytu wywołanego podwyżkącen jest z reguły inna niż skala wzrostu popytu przy takiej samej obniżceceny. Warto również zwrócić uwagę, że w przypadku nieliniowych funkcji popytmoże w ogóle nie reagować na bardzo małe zmiany cen 5 .Elastyczność cenową w ujęciu dynamicznym należy wiązać nie tylkoz poziomem inflacji (zwłaszcza w odniesieniu do produktów turystycznych), aletakże ze zmianą użyteczności produktu turystycznego (np. poprawą jakości)3Tamże, s. 139.4Mamy tu do czynienia z chęcią wyróżnienia się przez nabywanie dóbr luksusowych,ekskluzywnych ze względu na wysoką cenę. Wzrost ceny zwiększa ekskluzywność i zachęca dozakupu.5D. Begg, S. Fischer, R. Dornbush: Ekonomia..., op. cit., s. 120 i nast.