A

Türkoloji e-dergisi A Ğ I R L I K Sayfa 38
Yeni Lisan Hareketi’nin genel politikalarını maddeleyecek olursak özetle şu
sonuçlara varırız:
1- Arapça ve Farsça gramer kurallarının kullanılmaması, bu kurallarla yapılan
terkiplerin kaldırılması,
2- Arapça ve Farsça kelimelerin Türkçede söylendikleri gibi yazılması,
3- Başka Türk Lehçelerinden kelimeler alınmaması,
4- İstanbul konuşması esas alınarak yeni bir yazı dilinin meydana getirilmesi,
5- Dil ve edebiyatın doğu-batı taklitçiliğinden kurtarılması.
Ömer Seyfettin ve onun Yeni Lisan makalesi haricinde dikkat edeceğimiz bir
diğer kişi Ziya Gökalp ve onun eseri Türkçülüğün Esasları’dır. Ziya Gökalp bu eserinde
Türkçülüğü belirli başlıklar altında toplamış ve bir program oluşturmuştur. “Bizzat
Gökalp tarafından salahiyetle çizilen bu programın en zengin kısmı Lisan-ı Türkçülük
kısmıdır. Gökalp Türk dilinin milli esaslar dahilinde gelişmesi ve zenginleşmesi
hususunda büyük bir ehemmiyet vermekte ve Türk dilciliği için en doğru ve en makul
hedefleri kuvvetle göstermektedir:
Yazı dilini konuşma diliyle birleştirerek ,halk dilinde yerleşmiş bulunan Arapça,
Acemce kelimeleri, Türkçenin kendi kelimeleri olarak kabul etmek; bir manzumesinde
söylediği gibi “Türkçeleşmiş, Türkçedir.” düşüncesinden ayrılmamak; Arapça siyah
yerine Türkçe kara, Arapça beyaz yerine Türkçe ak kullanarak dilimizi lüzumsuz bir
fakirliğe düşürmemek; Türk dilinde bu gibi kelimeler arasında mâna farklılıkları
bulunduğuna dikkat etmek, meselâ “Siyah yüzlü bir adamın alı ak olabilir, beyaz çehreli
bir adamın da yüzü kara çıkabilir.” diye düşünmek. Velhasıl Türk dilini ıslahı yolunda
bilhassa şu iki noktayı gözden kaçırmamak lazımdır:
1-Türkçede Arap, Acem lisanlarının kapitülasyonları ilga olunarak bu iki lisanın
ne siygaları ne edatları ne de terkipleri lisanımıza ithal olunmalıdır.
2-Türk halkının bildiği ve kullandığı her kelime Türkçedir. Halk için munis olan
ve suni olmayan her kelime millidir. 2
Görüleceği gibi Yeni Lisan makalesinde de Türkçülüğün Esasları’nda da dil
üzerindeki düşünceler paralellik göstermektedir. Bu dönemin dil üzerinde düşünen fikir
adamlarının sadeleşme için başlangıç noktası halkın ,özellikle İstanbullu kadınların,
kullandığı dildir. Ziya Gökalp’in lisan anlayışını şu dizeleri özetliyor zaten:
2
Nihat Sami Banarlı, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, M.E Basımevi, İstanbul-1998,s.1116.