A

Türkoloji e-dergisi A Ğ I R L I K Sayfa 43
Şöyle bir baktığımızda dilde sadeleşme adı altında yapılan özelikle İnönü dönemi
çalışmalarda maksadın sadece dili sadeleştirmek olmadığı görülecektir. Burada asıl amaç
Türk milletini kedi kütürüne yabancı etmek ve sözde Batı ile entegre olmuş bir nesil
yaratmaktır. Atatürk döneminde özelikle üzerinde durulan milli bir bilinç oluşturma
çabaları İnönü döneminde önemini kaybederek Batılılaşma, Yunanlılaşma, Latinleşme
amacı güdülmüştür. Yani dil değil kültür sadeleştiriliştir.
Evet bakıldığı zaman yazı dilinde sıkıntılarımız vardı. Yazılanla halkın konuştuğu
farklı idi. Bizim aydınımız ise kendi ağdalı dilini bir kenara bırakmak yerine halkın
konuştuğu dile musallat oldu. Halkın konuştuğu dil zaten bugünden çok farklı değildi,
anlaşılmaz değildi. Bizim aydınımız ne yaptı peki: Eski Türkçeden, diğer lehçelerden
kelimeler aldı, halkın 1000 yıldır kullandığı kelimeyi yasakladı. Dilin mantığına aykırı
kelimeler türetildi. Kısaca dile saygısızlık yapıldı.
Dil devrimi’nin başlangıcıyla Türkçedeki yabancı sözcüklerin kullanılma
oranları yavaş yavaş düşmeye başlamıştır… 1901’de basılan Şemsettin Sami’nin Kamusı
Türki’sindeki Türkçe sözcük oranı %38, Arapça sözcük oranı %45, Farsça sözcük oranı
%13, Batı dillerinden gelen sözcük oranı %4 olarak tespit edilmiştir. 1969’da Türk Dili
Kurumunca basılan Türkçe Sözlük’te Türkçe sözcük oranı %25 artarak %63’e çıkmış;
Arapça sözcükler %26 azalarak %19’a, Farsça sözcük oranı %9.5 azalarak %3.5’a
düşmüştür.
Genel olarak bakıldığı zaman yapılan hataları bir kenara bırakırsak dilde
sadeleşme çalışmaları iyi sonuçlar da doğurdu. En azında yazı dili ile konuşma dili
arasındaki uçurumu ortadan kaldırmış olduk.
Çok kısa olarak Latin kökenli Türk alfabesine geçişi de değerlendirerek yazımı
bitireceğim. Türkler tarihleri boyunca farklı coğrafyalarda yaşamış ve farklı kültürler
etkisine girmiştir.Bu sosyal yaşamı etkilediği gibi dili ve alfabeyi de etkilemiştir. Çok
farklı alfabeler kullanan Türkler Arap alfabesini çok uzun bir süre kullandıktan sonra
Latin alfabesini kullanmaya başlamışlardır.Türkçe daha önce Latin alfabesiyle de yazıldı
elbette. Misal olarak Codex Cumanicus verilebilir.Fakat biz sistemli olarak cumhuriyetle
beraber kullanmaya başladık Latin alfabesini.
Peki alfabe değişimi gerekli miydi, neden yapıldı? Bu konuda çok fazla görüş
vardır.Bu görüşlerin bir kısmı siyasi ve ideolojik yaklaşım sebebiyledir. Şunu idrak
etmekte fayda vardır:Lale devrinden beri amaçlanan Batılılaşma süreci cumhuriyet
dönemine gelindiğinde ivme kazanmış ve Batı ile daha sıkı ilişkiler kurulmaya
başlanmıştır. Yakın ilişkilerde bulunmak, iletişimi kolaylaştırmak için harf değişikliğine
gidilmiştir. Bir diğer nedeni ise Arap harfleri ile okuma yazma eğitimi verilmesinin daha
zor olmasıdır. Çünkü Osmanlı Türkçesi için sadece harfleri öğrenmek yetmiyor, Arapça
ve Farsça gramer kurallarının da bir kısmına hakim olmak gerekiyordu. Bu da öğrenmeyi
güçleştiriyordu. Harf inkılabı denildiğinde ileri sürülen suçlamaların başında ise milletin
bir gecede cahil bırakıldığı düşüncesidir. Bu düşünce tarih okumaktan aciz milletimizin
bazı çevreler tarafından kandırılmaya çalışılmasından başka bir şey değildir. Çünkü 1927
de yapılan nüfus sayımında Türkiye’deki yetişkin nüfusun (7 yaş ve üzeri) ancak % 10,5’i