A

Türkoloji e-dergisi A Ğ I R L I K Sayfa 66
Tanzimat’ın ilanıyla Batıyı ‘’kıble’’ haline getiren Osmanlı Toplumu giyimden
kuşama kendisini değiştirirken yaşadığı mekanı da batıya uydurmayı ihmal etmemiştir.
‘’Apartmana çıkmak’’ deyimi yeni moda olmuş Nişantaşı, Şişli, Beyoğlu gibi semtlerin
değeri günümüzün tabiriyle trendi artmıştır.
Yaşadığı semti değiştirmeye kendisini oluşturulan yeni topluma uyarlamaya
çalışanlar konakları beğenmemişlerdir. Konaklar metruklaşmaya başlamıştır. Perili Köşk,
perili konak kavramları bu dönemlerde ortaya çıkmıştır. Apartmanlar birbirinden habersiz
insanları çok katlı çok katmanlı bir yaşama itmiştir. Gelir durumları iyi olanlar daha
büyük dairelere ve daha üst katlara rağbet ederken gelir durumları düşük olanlar ise alt
katları ve küçük daireleri tercih etmişlerdir.
Her dairenin kendisine ait mutfağı ve tuvaletinin olması da apartmana özgüdür.
Bu da ilk defa ülkemizde apartman dairesinde görülmüştür. Ahşap konaklarda tahtadan
olan iç ve dış mimari yerini apartmanlarda betonarmeye bırakmıştır.
Konaklar Osmanlı’da kültür sanat kurumuydular. Konak sahipleri ehl-i sanayi
insanları sohbet yoluyla tanırlar. Haftanın belirli günlerinde toplanıp eskinin ve yeninin
eli kalem tutarları bir araya gelirlerdi. İlmi ve entelektüel seviyesi yüksek her yaşta insan
bir araya gelirdi ve birbirlerinden feyiz alırlardı.
Bu duruma benzer bir olayda Avrupa’da yaşanmıştır. Avrupa’da burjuva aileleri,
saray sahipleri sanatçıları himayelerine alarak, entelektüel birikimi yüksek sanatçılar için
resepsiyonlar düzenleyerek onlara maddeten yardım ederek onların iyi yapıtlar ortaya
koymalarını desteklemişlerdir. Bu da beraberinde Rönesans’ı getirmiştir.
Konaklar bu misyonunu günümüzde de yerine getirebilseydi. Hiç şüphesiz
kültürel seviyemiz daha ilerde olabilirdi. Tanzimat ’dan gelen bu kopmanın etkileri hala
devam etmektedir.
Tanzimat ile başlayan çözülme ile kendinden başka hiç kimseyi düşünmeyen
sadece kendisi için yaşayan bencil bir nesil gelmiştir. Aile kurumunu tamamen yok sayan
yaşadığı mekanda kendisinden başka hiçbir canlıya tahammülü olmayan bir nesildir bu.
Konaklardaki aile ya da komşuların da aileden sayılması hatta yaşanılan mahallenin geniş
bir aile olması gerçeğine ters bir nesildir. Apartman işte böyle bir neslin yaşayacağı bir
mekandır. Bu nesil konak nesli gibi misafirperver değildir. Eve misafir kabul etmek hoş
karşılanmaz.
Osmanlının ananevi yapısıyla alay etmek özellikle ‘’Avrupa görmüş’’ Tanzimat
dönemi gençleri arasında yeni bir düşünce olmuştur. Konaklar kenar mahalleleri kenar
mahalledeki semtleri temsil ederken, apartmanların olduğu semtler ise yeni bir mekan
yeni bir kültür oluşturarak müdavimlerini batılı düşünceyi bir nevi practise etme üzerine
kurmuşlardır. Artık sevgililer Sadabat’a Göksu’ya gitmek yerine Pera ’da beş
çayına,dansa,foxtrota,baloya,kulübe gidiyor, apartmanlarda doğum günü partileri,kumar
partileri veriliyor yeni bir kültür rüzgarı batıdan esiyordu.