A

Türkoloji e-dergisi A Ğ I R L I K Sayfa 54
derneklerle toplumdaki rolünün altını çizmiştir. Dönüşüm, gelişim ve dahi başkalaşım
eğitim hamleleriyle sağlanmıştır.
Kadın hareketinin basılı yayın merhalelerini incelemek amacıyla kadın
dergilerine ışık tutmamız gerekmektedir.
KADIN DERGİLERİ
Kadınların özgürleşmesini dergilere ve derneklere borçlu olduğunu ifade eden
Serpil Çakır, 471 basının tesir gücüne dikkat çekmiştir. Gazetelerin kadınlara yönelik sayfa
ve ekleri de kadınlar için ‘ifade sahası’ sağlamıştır. Her ne kadar girişimlerde bulunulsa
da toplumun böyle bir değişime ve dönüşüme açık olmaması, kadınların yazma
temāyüllerini çekimser kılmıştır. Öyledir ki kendi kimliklerini doğrudan
paylaşamamışlardır.
Osmanlı kadını, 1868’ de çıkan Terakki gazetesinde “Üç Hanım” imzalı olarak
yayınlanan kadın mektuplarıdır. Okuma – yazma bilmediği halde fikirlerini başkasına
yazdıran “Üç Hanım” bu mektuplarda çok eşlilik konusunu irdelemiştir. Diğer
mektupların da ise vapurlarda kadınların erkeklerle eşit ücret ödememesi gibi toplumsal
hadiselere değinmiştir.
Kronolojik yayın tarihi açısından incelendiğinde ilk kadın dergisi Terakki – i
Muhadderat’ tır. Terakki gazetesi tarafından 1869’ da “Muhadderat için gazetedir” alt
başlığıyla haftalık olarak 48 sayı
çıkartılmıştır. Terakki – i Muhadderat’ taki mektuplar incelendiğinde görülüyor ki
mektupların içerikleri umumiyetle eğitim idi. Zirā Osmanlı kadını, eğitimin kendileri içn
taşıdığı önemi farkındaydılar.
Kadınlara mahsus hazırlana diğer bir neşriyat ise “Vakit yahud Mürebbi –i
Muhadderat’ tır. Derginin çıkış tarihi 1875’ tir. Yazma amaçlarını “Kadınlığa dair nāfi
şeylerden bahseden” cümlesiyle ifade etmişlerdir.
Dönemin bir başka dergisi ise haftalık olarak yayınlanan ve yekununda 30 sayı
çıkan Ayine dergisidir.İki derginin de ortak paydası evlilik ilişkileri, çocuk terbiyesi,
çocuk sağlığı, eşlerin görevleri vb. konulardır.
1880’ de Şemseddin Sami’ nin kaleminden çıkan Aile dergisi kadınları
bilgilendirme amaçlı olup imzasız olarak neşredilmiştir. Dergi, “Aileye, yani kadınlara
çocuklara ve ev işlerine müteallik mebahis –i mütenevviayı cāmi mecmuadır.” ibaresiyle
yayın hayatına girmiştir.
1
Serpil Çakır, Osmanlı Kadın Hareketi, 1996, s. 22.