A

Recommendations

Info

mücadelesini devralır ve Kırgızları zaferden zafere koşturur. Kırgız Türkleri sonunda rahat bir hayat sürerler. Manas Destanı, aynı zamanda Kırgız Türklerinin şahsında bütün Türk topluluklarının dirlik, birlik ve yeniden var olma mücadelesini de simgeler. Bu bakımdan özünde varlığını tehdit eden düşman karşısında gerekli olan mücadele, hırs ve kazanma azminin dayandığı yiğitliği tahrik ve teşvik düşüncesi yatmaktadır. Manas böyle bir teşvikle ortaya çıkan bir “Alp” insandır. İlerleyen dönemlerde Türkler, Batı Anadolu’ya doğru genişledikçe Manas’ın betimlediği bu Alp insanı, yerini “Gazi” tipine bırakacaktır. Günümüz toplum hayatında da Manas’ta yaşanan İslâmi yapı ile kaynaşmış eski Türk inançlarının izlerini görmek mümkündür. Ülkemizin birçok yöresinde hâlâ varlığını sürdüren Hıdrellez, Nevruz, ay tutulması, albastı, kelin toyu, gelin alayı, evliya (türbe) mezarlarında dilek adama gibi birçok gelenekler de Türk toplumunun her kesiminde ortak algılanan bir kültür yapısı ile karşı karşıya bulunduğumuzu gösterir. Destan, Kırgız Türk halkının dirlik ve birlik mücadelesinin yanı sıra, örf ve adetlerini, törelerini, geleneklerini, düşüncelerini, dünya görüşlerini, inançları ile birlikte aynı zamanda bütün Türk dünyasının ortak kıymet hükümlerini de yansıtmaktadır. Manas Destanı’nda rastladığımız and içme, süt kardeşliği, evlenme, düğün, inançlar ile ilgili sosyal ve kültürel unsurlar, Anadolu’da karşılaştığımız yapıdan farklı değildir. Günümüzde de kitap olarak yayınlanan destan, yabancı dillere de tercüme edilmiş ve tüm dünya edebiyatının ortak bir hazinesi olmuştur. Destanda baturların [kahramanlar] Kırgızların birliğini sağlamak için yaptıkları savaşlar ile kendi içlerindeki mücâdeleler anlatılır. Destan; Kalmuk [Moğol asıllı Budist topluluğu] ve Kıtayların Kırgızlara yaptıkları baskı ve zulümden korunmak için Manas adlı bir kahramanın ve oğlu Semetey ile onun oğlu Seytek'in yiğitlik ve mücâdelelerinden müteşekkildir. Destanın ana teması, Kırgız halkının farklı Kırgız kabilelerinin merkez otorite tarafında birlik olup, özgürlük ve bağımsızlıkları için yabancı işgalcilere karşı verdikler mücâdeledir. Manas, insanlığın gelişimi için tek hazine ve kaynak olan kardeşlik, bağımsızlık, etkileşim ve ilerleme gibi düşünceler üzerinde yoğunlaşır. Destan, Kırgızların dilinin ve edebiyatının sadece kaynağı değil, özellikle Kırgız devletinin kültürel, ahlâkî, tarihî, içtimâî ve dinî âdetlerinin de temeli olarak kabul edilir. Manas Destanı'nı asırlarca ağızdan ağza tasvir ve ifade edip günümüze ulaştırarak muhafaza edenler, manasçılardır. Kırgızlar bu insanlara "Çon Manasçı" diye hitap ederler. Manasçılar konuşma kabiliyeti yüksek ve tarih bilgisi çok olan, halk arasında hürmet gören kimselerdir. Dolayısıyla da isimler hafızalarından kolayca silinmez. Manas'ı gece gündüz aylar boyunca söylemelerine rağmen destanı hâlâ bitiremeyen büyük manasçılar vardır. Bu Manasçıların sonuncuları Sagımbay Orazbakov ve Sayakbay Karalayev'dir. Bazı ünlü Manasçıların olağanüstü hafızası bulunmaktadır. Destandan 10 bin, 100 bin, 200 bin, hattâ 500 binden fazla mısraı akıcı bir üslûpla söylemektedirler. Manasçılar bunu söylerken bütün duygularını, hislerini coşkularını destanın içine katar. Manasçılar seslerini bazen yükseltip bazen alçaltarak; anlatışlarını bazen yavaşlatıp bazen hızlandırarak Manas'ın yaşadıklarını tesirli bir şekilde ifade etmektedirler. Bu anlatım karşısında çoğu kez dinleyenler olaylara kendini kaptırarak zamanın nasıl geçtiğinin farkında olamaz, Manas'ın izleriyle dopdolu bir şekilde diyardan diyara hayâlen seyahat
ederler. Bu destanı birkaç defa dinlemiş olsalar dahi bundan sıkılmazlar zîrâ Manas, Kırgız halkı için tükenmeyen bir ilham kaynağıdır. Kırgızlar kuşaktan kuşağa Manas Destanı'nı dinleyerek büyür. Öyle ki, doğumdan ölümüne kadar Manas'ı içlerinde büyütürler. Bu yönüyle denilebilir ki Manas Destanı, Kırgız halkıyla birlikte yaşar. Kırgız halkı kendisinin bütün düşünce ve duygularını, dünya görüşünü, ideallerini tarihî hâdiseleri şifahî olarak destan şeklinde ifadeyi tercih etmiştir. Kırgızların hürriyet ideali, felsefesi, iman ve hakikat telakkileri Manas sâyesinde hiç bozulmadan ilk şekliyle günümüze kadar uzar. Manas Destanı üzerinde yapılan araştırmalarda yer verilen konulardan biri de İslâm kültürünün destan üzerindeki tesiridir. Günümüzde de bunun izleri canlılığı ile sürdürülmektedir. Manas'da İslâmiyet'le ilgili helâl-haram, namaz, zekât, abdest, kıyâmet, selâmlaşma, dua, ervah gibi inançla ilgili unsurlar da yer almaktadır. Kırgızlar her ne kadar 17. asırdan sonra İslâmiyet'i kabul etmiş olsalar da söz konusu İslâmî unsurlar destanın yapısında vazgeçilmez yapı taşları olarak görülmektedir. Ayrıca Mekke-Medine, Hz. Peygamber, Hz. Âdem, Hz. Havva, Hızır ve diğer din ve tarikat büyüklerinin yeri ve sırası geldiğinde olaylara bağlı olarak zikredilmesi, destana İslâmi bir görünüm kazandırmaktadır. Manas Destanı'nda İslâmî usûllere göre selamlaşılmaktadır. Bugün, Kırgızistan Bilimler Akademisi Arşivi’nde, destanın yazıya geçirilmiş on üç varyantı bulunmaktadır. Manas Destanı’nın bazı epizotları, bugüne kadar bölüm bölüm yayınlanmışsa da henüz tam bir “metin neşri” yapılmamıştır. Manas Destanı da diğer Türk destanlarında gördüğümüz hürriyet mücadelelerinin ve hürriyet uğruna yapılan savaşların izlerini taşır. Bu ruh toplumun hayat görüşünü temsil eden idealize edilmiş tipler şeklinde kendini gösterir. 5 Bütün bu tahlillerden sonra diyebiliriz ki, Manas Destanı, Kırgız milletinin yüzyıllar boyunca süren mücadelelerinin bir yansımadır. Bu yansıma Kırgız kültüründeki diğer edebi türlerin yerini de almıştır. Kırgızlarda yazılı edebiyat ve tarih geleneğinin gelişmemiş olması, halkın tüm dikkatini bu destan üzerine yoğunlaştırmasına sebep olmuştur. Manas Destanı yediden yetmişe Kırgız halkı tarafından kutsal bilinir. Kırgızistan’da, Manas Destanı okumayan veya destanı bilmeyen bir kimseye rastlanılmaz. 5 Mehmet Kaplan, Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar, Dergâh Yayınları
Page 1 and 2: ISSN:2459-248X. A Ğ I R L I K Eski
Page 3 and 4: Türkoloji e-dergisi A Ğ I R L I K
Page 49: (Çıyrıçı) evliya mezarına git

A

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?