Europa en het Verdrag van Lissabon “Love it or leave it”

In het licht van deze verwachtingen riep de benoeming in december 2009 van de relatief
onbekende en politiek weinig uitgesproken Van Rompuy het nodige cynisme op. Met de
keuze voor Van Rompuy leken de leden van de Europese Raad in de eerste plaats te kiezen
voor een dienende voorzitter die regeringsleiders niet te veel voor de voeten zou lopen.
Door het uitbreken van de eurocrisis als gevolg van de Griekse schuldenpositie werden de
daadkracht van de Europese Raad en zijn voorzitter al direct na het ingaan van het Verdrag
van Lissabon op de proef gesteld. In Hoofdstuk III wordt deze casus nader beschreven.
II.3.
De Raad van Ministers
De Raad van Ministers vertegenwoordigt binnen de EU de lidstaten en blijft na het Verdrag
van Lissabon de belangrijkste besluitvormende institutie van de EU. Aan de tafel van de Raad
zijn nationale instructies leidend, maar verloopt besluitvorming supranationaal. De Raad is
een instelling die past in de binnensfeer volgens het onderscheid van Van Middelaar.
Hoewel de samenstelling en benaming van de Raad afhangt van het beleidsterrein is formeel
steeds sprake van dezelfde Raad. De benaming van de Raad hangt af van het beleidsterrein.
Belangrijke Raden zijn onder meer de Raad Algemene zaken en externe betrekkingen
(Razeb), de Raad Economische en Financiële Zaken (Ecofin-Raad) en de Raad Justitie en
Binnenlandse Zaken (JBZ-Raad) en de Raad Landbouw en Visserij.
De Raad deelt meer dan voorheen zijn wetgevings- en begrotingsbevoegdheden met het
Europees Parlement 15 . Daarnaast heeft de Raad tot taak de coördinatie van economisch beleid
tussen de lidstaten. De Raadformaties worden voorgezeten door de bevoegde minister van de
lidstaat die op dat moment volgens roulatiesysteem aan de beurt is. Het voorzitterschap
rouleert om de zes maanden tussen de lidstaten. Nieuw als gevolg van het Verdrag van
Lissabon is dat de Raad van ministers van Buitenlandse Zaken wordt voorgezeten door de
Hoge Vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid (HV).
De belangrijkste verandering met betrekking tot de Raad is de uitbreiding van het stemmen
met een gekwalificeerde meerderheid, ook wel aangeduid als Qualified Majority Voting
(QMV). Vanaf de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon tot 1 november 2014 blijft
de huidige regeling over QMV met haar stemmenweging van kracht. Daarna wordt onder
gekwalificeerde meerderheid verstaan: ten minste 55% van de leden van de Raad moet vóór
zijn, die samen uit minstens 15 lidstaten bestaat en bovendien moet deze meerderheid ten
minste 65% van de bevolking van de Unie vertegenwoordigen. Tevens moet een blokkerende
minderheid uit minstens 4 lidstaten bestaan, een regel die de kleinere lidstaten beschermt
tegen de grotere.
Door het wegvallen van het vetorecht is een afwachtende houding niet langer opportuun. Het
bestaan van meerderheidsbesluitvorming creëert de noodzaak om voorstellen in een zeer
vroeg stadium te beïnvloeden en zou juist achterkamertjespolitiek in de hand kunnen werken.
Een lidstaat moet actief samenwerkingstrategieën ontwikkelen met andere lidstaten om de
benodigde meerderheid voor voorstellen te verkrijgen. Sneller dan voorheen moet een keuze
worden gemaakt tussen hard inzetten of onderhandelen.
15 Zie Appendix 3
15