Europa en het Verdrag van Lissabon “Love it or leave it”

IV
Optrekkende mist
IV.1. Inleiding
Zoals reeds gesignaleerd door de verschillende geïnterviewden zal een robuuste evaluatie van
werking van de effecten en de vernieuwingen als gevolg van het Verdrag van Lissabon
wellicht pas in 2020 kunnen worden uitgevoerd. Toch kunnen na ruim 100 dagen al de eerste
contouren van de werking van het Verdrag in de optrekkende mist worden onderscheiden.
In het vorige hoofdstukken werd een schets gegeven van de manier waarop de verschillende
actoren sinds de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon opereren. In dit hoofdstuk
worden de onderdelen van de vraagstelling beantwoord die gericht zijn op de verschuivingen
in de machtsverhoudingen en de wijze van besluitvorming. Daartoe wordt een overzicht
gegeven van de belangrijkste wijzigingen die tijdens deze studie zijn vastgesteld en worden
deze wijzigingen nader geduid in het licht van de door Van Middelaar geïntroduceerde sferen.
IV.2. Nieuwe verhoudingen in de EU
Toegenomen invloed grote landen
Hoewel het Verdrag van Lissabon formeel beoogt om de effectiviteit, transparantie en
democratische legitimiteit van de EU te vergroten, gaven verschillende deskundigen aan dat
er bij de lidstaten zeker ook een aantal andere factoren een rol speelde. Daarbij wordt
specifiek genoemd dat grote landen, met name Duitsland, uit waren op bredere toepassing van
QMV en herziening van de stemprocedures in de Raad, omdat zij daarmee hun traditionele
overwicht in de besluitvorming konden herstellen. Of dit nu een bewuste strategie was of niet,
dit effect lijkt bij besluitvorming in de Raad in ieder geval wel op te treden. Of zoals een
geïnterviewde Nederlandse medewerker van de Raad 19 opmerkte “als Frankrijk en Duitsland
zich tegen een voorstel keren, heeft de Commissie geen enkele kans zo’n voorstel naar de
eindstreep te brengen”. Omgekeerd moeten kleinere landen door het wegvallen van het
vetorecht, aanmerkelijk harder werken om onwelgevallige voorstellen van tafel te krijgen.
Intergouvernementele en supranationale krachten beiden versterkt
Ondanks het gegeven dat er nog weinig wetsvoorstellen onder het nieuwe Lissabon-regime tot
stand zijn gekomen, valt op dat de geïnterviewde personen een consistent beeld schetsen van
de veranderde verhoudingen. Deze zijn in het volgende schema samengevat:
19 Interview Pieter Rook d.d. 6 april 2010
26