Europa en het Verdrag van Lissabon “Love it or leave it”

urgers en bedrijven binnen de EU. Voor nieuwe regelgeving ligt het initiatiefrecht, zoals
vóór de totstandkoming van het Verdrag van Lissabon, onverkort bij de Commissie, zij het
dat de importantie van dit recht afneemt door een actieve opstelling van de (Europese) Raad
en het Europees Parlement . Voor wat betreft de besluitvorming geldt dat deze in de meeste
gevallen wordt gedeeld door de Raad en het Europees Parlement, waarbij de Raad veelal bij
QMV tot besluitvorming kan komen. In het licht van de onderzoeksvraag lijkt betrokkenheid
van het Europees Parlement, dat rechtstreeks door de Europese burgers is verkozen, een
positieve ontwikkeling, omdat de vertegenwoordiging van EU-burgers hiermee directe
invloed krijgt op nieuwe regelgeving (representatie). In de praktijk echter worden, zo bleek
ook tijdens vele interviews die in het kader van het onderzoek werden gevoerd, vooral
vraagtekens geplaatst bij het functioneren van het Europees Parlement. Het Parlement staat
ver van de burgers af. Dit blijkt niet alleen uit de lage opkomst bij verkiezingen, maar ook uit
de beperkte belangstelling vanuit de media voor de agenda en het functioneren van het
Parlement. Doordat er geen partijpolitieke banden bestaan tussen het Europees Parlement
enerzijds en de Commissie of de Raad anderzijds en het Parlement ook de Commissie niet ter
verantwoording kan roepen, heeft het Europees Parlement alle ruimte om zich onafhankelijk
op te stellen zonder zich te hoeven bekommeren over de consequenties. Het optreden van het
Europees Parlement in het SWIFT-dossier laat zien dat daadkrachtig optreden niet wordt
geschroomd. Om tot (snelle) besluitvorming te komen is het vaak nodig dat de Raad en de
Commissie buiten de formele vergaderingen om in grote dossiers met sleutelfiguren uit het
Parlement tot een vergelijk proberen te komen. In de Brusselse binnenwereld wordt, met
andere woorden, veel gedebatteerd maar slechts beperkt in openbaarheid. De publieke tribune
in Brussel is bovendien slecht bezet. Deze wijze van politiek bedrijven draagt niet bij aan het
legitimiteitgehalte van de besluitvormingsprocessen in de EU.
Het feit dat vraagtekens kunnen worden geplaatst bij de bijdrage van het spel tussen het
Europees Parlement, Commissie en de Raad betekent niet dat het met de legitimiteit in de
binnenwereld slecht is gesteld. Wat betreft het wetgevingsproces wordt een belangrijke rol
gespeeld door de Raad, waarbinnen alle lidstaten op ministersniveau zijn vertegenwoordigd.
Hoewel hier niet altijd bij consensus wordt beslist kan via de directe lijn met de diverse
nationale Parlementen aan de vereisten van autorisatie en verantwoording worden voldaan.
Het Verdrag van Lissabon heeft verder de rol van de nationale Parlementen, en daarmee van
de legitimiteit van de EU, vergroot door hen een formele rol en bevoegdheden te geven ter
waarborging van het subsidiariteitsbeginsel. Een actieve invulling van deze mogelijkheden
draagt rechtstreeks bij aan de legitimiteit van de EU. De recente debatten rond de eurocrisis
hebben laten zien dat in elk geval in Nederland via beïnvloeding van en controle op de input
via nationale lijn actief kan worden geparticipeerd in het Europees debat. De discussie wordt
feitelijk vanuit Brussel naar de nationale arena gebracht waar sprake is van een groter publiek
en grotere openbaarheid. Door op een dergelijke wijze invulling te geven aan bijdragen in de
Raad wordt positief bijgedragen aan legitimiteitvereisten. Nu besluitvorming in de Raad in de
regel niet (meer) bij consensus plaatsvindt maar bij QMV betekent dit overigens wel dat een
minister op nationaal niveau ook moet kunnen uitleggen dat het besluit dat genomen is
weliswaar niet het besluit is dat zijn voorkeur had maar wel het besluit is waar de EU –en hij
namens de EU– thans voor staat.
De vraag kan gesteld worden of bovenstaande niet moet leiden tot de conclusie dat het vanuit
het oogpunt van legitimiteit dan niet te verkiezen zou zijn om het Europees Parlement af te
schaffen en besluitvorming en uitvoering over te laten aan de (Europese) Raad, Commissie en
nationale Parlementen. Deze conclusie is –los van het realiteitsgehalte– te dramatisch en
miskent de bijdragen die het Europees Parlement levert aan het functioneren van de
41