Europa en het Verdrag van Lissabon “Love it or leave it”

Een en ander betekent dat een centrale positie van het Europees Parlement, normaal
gesproken een belangrijke aspect voor democratische legitimiteit binnen een politiek systeem,
weliswaar een noodzakelijke voorwaarde voor democratische legitimiteit vormt, maar geen
voldoende voorwaarde.
Geïnterviewde Europarlementariërs als Sophie in ’t Veld 29 brengen hier tegenin dat de
opkomstpercentages voor Europese verkiezingen niet slecht afsteken tegen die voor het
Amerikaanse Congres. Maar in de Europese context, waar de opkomst voor nationale
Parlementen doorgaans veel hoger ligt, klinkt die verdediging niet overtuigend. Amerikaanse
Congresleden beschikken, in tegenstelling tot Europarlementariërs, over een grote individuele
herkenbaarheid bij het publiek en het Congres heeft niet te maken met Parlementen in staten
die met veel grotere opkomst zijn gekozen. Indien het Europees Parlement er op termijn niet
in slaagt de dalende trend in de verkiezingsopkomst te keren en de kloof met het democratisch
mandaat van nationale Parlementen te verkleinen, kunnen grote vraagtekens geplaatst worden
bij de uitgebreide bevoegdheden die in het Verdrag van Lissabon aan dit instituut zijn
toegewezen.
Van Middelaar spreekt in relatie tot de geringe publiek interesse voor het Europees Parlement
over de vergeefse zoektocht naar publiek van de EU. Vanuit dat perspectief bezien beoordeelt
hij de toegenomen rol van de nationale Parlementen als de meest positieve bijdrage van het
Verdrag van Lissabon. Deze nieuwe betrokkenheid van de nationale politiek, als uitvoerder
van de subsidiariteittoets én als controleur van de toezeggingen die door de regeringsleider in
de Europese Raad worden gedaan, brengt de Europese politiek naar de bestaande arena’s van
de nationale politiek. Daarmee verplaatst de EU het debat naar instituten die reeds over een
eigen publiek beschikken, in plaats van het weinig succesvolle streven het Europese publiek
naar Straatsburg of Brussel te brengen. Na de oprichting van de Raad en de Europese Raad,
ziet van Middelaar deze betrokkenheid van nationale Parlementen als een derde stap in de
betrokkenheid van de nationale politieke stelsels in de Europese orde.”De kwestie zou kunnen
leiden tot politisering van onderwerpen die nu bureaucratische dossiers blijven.
Demonstraties of acties kunnen behalve in Brussel of Straatsburg ook plaatsvinden in de
eigen hoofdstad. De stem des volks kan in het nationale Parlement klinken en vervolgens
rechtstreeks bij de Commissie in Brussel worden neergelegd. Het is voor de Unie een
onontbeerlijke fundering” 30 .
Hoewel de eurocrisis nog niet heeft geleid tot demonstraties tegen steun aan Griekenland in
Berlijn of Amsterdam, was ten aanzien van de goedkeuring voor het steunpakket aan de
eurolanden met financiële problemen inderdaad sprake van een sterke betrokkenheid van
nationale Parlementen bij de Europese politiek. Het is te vroeg om te beoordelen of deze
betrokkenheid ook zal worden betoond bij onderwerpen waarbij de belangen minder groot
zijn, maar het is niet uitgesloten dat deze rol van nationale Parlementen op termijn het
kristallisatiepunt zal vormen voor een grotere betrokkenheid van de Europese burgers. Dat
gebeurt dan niet via een versterking van Brusselse instellingen, maar juist door het versterken
van de rol van de nationale Parlementen.
29 Interview Sophie in ’t Veld, d.d. 6 april 2010
30 Luuk van Middelaar (2009), De passage naar Europa – Geschiedenis van een begin, p. 408
37