Europa en het Verdrag van Lissabon “Love it or leave it”

• Het afwijzen van het SWIFT-akkoord door het Europees Parlement heeft aangetoond dat
deze instelling niet bang is bevoegdheden te gebruiken en niet bij voorbaat aan de leiband
van de Commissie loopt.
Met name door het dominante optreden van de Europese Raad in de eurocrisis is door veel
commentatoren gesteld dat de EU intergouvernementeler is geworden. Daarbij moet worden
opgemerkt dat niet eenduidig kan worden vastgesteld dat dit veroorzaakt is door het Verdrag
van Lissabon. Het Verdrag heeft wel uitdrukkelijk de rol van de Europese Raad als bepaler
van de algemene politieke beleidslijnen vastgelegd en deze schroomt er niet voor deze rol
daadwerkelijk vorm te geven.Deze trend lijkt versterkt te worden door politieke sentimenten
in enkele lidstaten, waar een weinig toeschietelijke houding ten opzicht van het ‘frauderende’
Griekenland bestond en de chemie tussen de huidige generatie regeringsleiders, waarvan
voormalig Staatsecretaris Europese Zaken Frans Timmermans opmerkte ‘dat die de smaak
van het intergouvernementele handelen te pakken lijken te hebben’ 20 .
Door vele geïnterviewden is gesteld dat het Europees Parlement als een winnaar van het
Verdrag is aan te merken en daardoor de EU juist supranationaler wordt. Met de invoering
van de medebeslissingsprocedure op vele terreinen waaronder het politiek gevoelige terrein
van Vrijheid, Veiligheid en Recht heeft het Europees Parlement zichtbaar aan invloed
gewonnen. Het Europees Parlement verkent de nieuwe bevoegdheden en is ook bereid de
grenzen daarvan op te zoeken zoals bij het verwerpen van het SWIFT-akkoord. Van de Camp
(CDA), die overigens voor het akkoord stemde, stelt in het interview 21 dat de reactie van het
Europees Parlement laat zien dat het Parlement tanden heeft en deze ook laat zien. Hij is
daarbij van mening dat het verzet tegen het SWIFT- akkoord vooral is ingegeven door een
verkeerde aanpak van de Raad in een poging om het Europees Parlement te omzeilen. Ook
Europees Parlementslid Sophie in ’t Veld (D’66) 22 meent dat de Raad en Europese
Commissie met het SWIFT-akkoord het Europees Parlement heeft gebruuskeerd. Het
Akkoord was volkomen in strijd met de opvattingen die het Europees Parlement over dit
onderwerp naar buiten heeft gebracht. Bartho Pronk 23 geeft aan dat bij het opstellen van het
SWIFT-akkoord te weinig vanuit het gezamenlijk Europees belang werd gedacht. De kritische
toets van het Europees Parlement was in deze terecht. De journalist van The Economist David
Rennie 24 is overigens zeer kritisch over het handelen van het Europees Parlement bij het
SWIFT-akkoord. Alle regeringen waren voor dit akkoord. Het Europees Parlement vliegt
hierdoor uit de bocht en handelt onverantwoordelijk. De privacy van de burgers was hier naar
zijn mening absoluut niet in het geding en de verhouding met de VS is door dit besluit
volkomen verstoord.
Hoewel binnen de Raad QMV op veel beleidsterreinen is ingevoerd, waarbij dwarsliggende
landen worden overstemd, valt hier volgens de geïnterviewde respondenten in de praktijk nog
weinig van te merken. In principe blijft de besluitvorming gericht op consensus en tot
stemmingen komt het in de Raad of de ambtelijke overlegorganen die daaronder ressorteren
slechts zelden. De supranationale soep wordt vaak niet zo heet gegeten als zij wordt
opgediend.
Wel valt op te merken dat onderhandelingen anders van aard zijn geworden doordat nu de
mogelijkheid bestaat van ‘overruling’. Die druk wordt door de geïnterviewden wel als een
20 Uitzending Buitenhof, d.d. 28 maart 2010
21 Interview Wim van de Camp, Europarlementariër CDA/EVP, d.d. 6 april 2010
22 Interview Sophie In ’t Veld, Europarlementariër D’66, d.d. 6 april 2010
23 Interview Bartho Pronk, adviseur Kabinet Reding, d.d. 7 april 2010
24 Interview David Rennie, journalist bij The Economist, d.d. 6 april 2010
28