Europa en het Verdrag van Lissabon “Love it or leave it”

III
Testcases voor de nieuwe verhoudingen in de EU
III.1. De Griekse Tragedie
In oktober 2009 verslaat in Griekenland de socialist Georgos Papandreou de conservatieve
premier Kostas Karamanlis. Bij zijn aantreden ontdekt hij dat Griekenland kampt met een
extreem begrotingstekort en een enorme staatsschuld. De nieuwe minister van Financiën
ontdekt daarnaast dat er voorheen stelselmatig verkeerde cijfers over het Griekse
begrotingstekort zijn gepresenteerd. Dat is niet de 3,7 procent, zoals tot dusver aan Brussel
was gemeld, maar bijna 13 procent. Eerdere Griekse regeringen konden jarenlang deze cijfers
vervalsen, omdat het statistische bureau van de EU, Eurostat, niet ter plekke mocht
controleren. De Europese Commissie en ministers van Financiën van de overige landen
reageerden woedend toen bleek dat de Grieken jarenlang hadden gelogen over hun financiële
positie en stelden een diepgaand onderzoek in. Direct gevolg was dat het vertrouwen in de
Griekse overheid verdween en het afsluiten van leningen door de Grieken erg lastig werd.
Inmiddels werd duidelijk dat de uitwerking van de financiële problemen van Griekenland niet
beperkt zouden blijven tot binnen de landsgrenzen. De Griekse crisis schaadde het algemene
vertrouwen in de euro. De waarde van de euro ten opzichte van de dollar daalde en een
domino-effect voor andere zwakkere eurolanden werd gevreesd. Dit zou de eurozone in
gevaar kunnen brengen en daarmee was een groot probleem geboren. Op 15 januari 2010
diende de Griekse regering een plan in bij de Europese Commissie waarbij een pakket aan
bezuinigingsmaatregelen werd voorgesteld. Het eerste pakket maatregelen werd echter door
‘Brussel’ als onvoldoende van de hand gewezen.
De regeringsleiders van de 27 EU-lidstaten hebben de situatie in Griekenland besproken
tijdens de extra top in Brussel van 11 februari 2010. De Europese Raad nam echter geen
beslissing over concrete hulp, maar stelde dat de EU gecoördineerde actie zou ondernemen als
dat nodig zou zijn. Hoe dat ingrijpen er precies moet uitzien, was toen nog niet duidelijk.
De top van 11 februari werd door onder meer de media afgeschilderd als een moment van de
waarheid waarbij de Unie moest handelen of de gevolgen van het niet-handelen had te
accepteren met alle gevolgen vandien. Als gevolg daarvan was er veel activiteit in de aanloop
naar de top hetgeen op 10 februari resulteerde in gesprekken tussen Papandreou, Merkel en
Sarkozy en een videoconferentie tussen de ministers van Financiën van de lidstaten. Echter,
doordat Frankrijk en Duitsland niet tot overeenstemming konden komen leek het erop dat
vijftien uur voor de Europese top een mislukking aanstaande was. De financiële markten
verwachtten een antwoord op de crisis en deze leek niet te komen.
Onder deze omstandigheden heeft Van Rompuy een interventie gepleegd. Het kabinet van
Van Rompuy paste het draaiboek voor 11 februari snel aan en begon te werken aan een
nieuwe tekst. Van Rompuy had in de aanloop de verschillende standpunten aangehoord en
wist daardoor wat mogelijke opposanten wilden. De tekst die Van Rompuy en zijn kabinet
uiteindelijk had geformuleerd, was een sterk staaltje in schriftelijke vaardigheid. Waar de
ministers van Financiën uitblonken in omslachtig en diffuus taalgebruik, was de tekst van Van
Rompuy ‘to the point’. Tegelijkertijd zat er voor iedereen iets in. In de morgen van 11
februari besprak van Rompuy de tekst met Merkel, Papandreou en Sarkozy, die het woord
voor woord accepteerden, gevolgd door andere regeringsleiders van de lidstaten die eveneens
hun akkoord gaven. De Frans-Duitse persconferentie vond nog plaats, maar op basis van de
21