Europa en het Verdrag van Lissabon “Love it or leave it”

dat nationale Parlementen tot op Europees niveau bezwaar kunnen maken indien
wetsvoorstellen beter op nationaal niveau kunnen worden afgehandeld.
In de praktijk blijken de mogelijkheden van het Verdrag van Lissabon duidelijk tot het
Europees Parlement doorgedrongen. De wijze waarop het Parlement omging met de
goedkeuring van de samenstelling van de nieuwe Europese Commissie en de beoogde
Eurocommissarissen aan een kruisverhoor onderwierp, werpt zijn schaduw vooruit. Diverse
geïnterviewden geven aan dat het Parlement niet alleen tevreden is met medewetgeven, maar
ook wil besturen.
Een ander recent voorbeeld van de toegenomen invloed van het Europees Parlement blijkt uit
het afwijzen van het SWIFT-akkoord. In het volgende hoofdstuk wordt deze casus nader
beschreven.
II.6.
Het nationaal Parlement
Met het Verdrag van Lissabon wordt het nationaal Parlement meer rechtstreeks bij de
Europese besluitvorming betrokken en wordt de samenwerking duidelijker vastgelegd.
De rol van het nationaal Parlement in de EU is van wezenlijk belang bij de “zoektocht naar de
burger” zoals Van Middelaar het beschrijft. Een regeringsleider zal voordat hij afreist naar
Brussel zijn inzet bespreken met het nationaal Parlement en bij terugkeer verantwoording
afleggen. Vakministers leggen op dezelfde wijze verantwoording af. De regering draagt
verantwoordelijkheid voor een Europees besluit jegens zijn eigen Parlement en daarmee
vervolgens tegenover de burgers. Deze legitimatie van de Europese besluitvorming wordt
verzwakt doordat ministers vaak successen die in Europa zijn gehaald aan zichzelf
toeschrijven en waar de minister is overruled dit vaak aan Brussel wijten. Zo wordt Brussel
tot een metafoor voor ‘de poorten van de hel’ waar Nederlandse ministers middels
bovenmenselijke inspanningen nationale belangen veilig stellen.
Op initiatief van Nederland is in het Verdrag van Lissabon een formele subsidiariteitstoets
opgenomen die het nationaal Parlement in staat stelt zijn rol als controleur en medewetgever
van het Europese wet- en regelgeving in te vullen. Een nationaal Parlement kan binnen acht
weken na ontvangst van een Europees voorstel voor een nieuwe regel een gemotiveerd advies
aan de Europese instellingen sturen, waarin staat waarom het nationaal Parlement van mening
is dat de EU zich niet met het betreffende onderwerp moet bezighouden, omdat dit beter op
een ander overheidsniveau kan worden besloten. Als dit advies door éénderde van de
stemmen van de nationale Parlementen wordt gesteund, moet de opsteller van het voorstel de
tekst opnieuw beoordelen en vervolgens besluiten of het voorstel moeten worden
gehandhaafd, gewijzigd of worden ingetrokken (de zogenaamde gele kaart).
In het geval een meerderheid van de stemmen van de nationale Parlementen van oordeel is dat
een voorstel niet voldoet aan het subsidiariteitsbeginsel en de Commissie besluit toch aan het
voorstel vast te houden, wordt er een specifieke procedure gestart (de oranje kaart procedure).
De Commissie moet dan in de vorm van een advies duidelijk aangeven waarom zij vindt dat
het wel een Europees onderwerp is. Dit advies wordt, samen met de adviezen van de nationale
Parlementen, ter beoordeling aan de Raad van Ministers en het Europees Parlement gestuurd.
Deze instituties (55% van de leden van de Raad of een meerderheid van het Europees
Parlement) kunnen besluiten de wetgevingsprocedure stop te zetten.
18