Europa en het Verdrag van Lissabon “Love it or leave it”

verschuiving aangemerkt en maakt dat de handelwijze van de lidstaten anders wordt. De kans
overstemd te worden noopt tot een actievere houding. Bij de behandeling van nieuwe
(wet-)voorstellen moet al in een vroeg stadium actief positie worden ingenomen.
Door de verdragswijzigingen is er sprake van verschuivende onderlinge machtsverhoudingen
tussen met name de Europese Raad, het Europees Parlement en de Europese Commissie. De
versterking van de rol van de Europese Raad en het Europees Parlement heeft invloed op de
positie van de Commissie. Het monopolie op het initiatiefrecht van de Commissie wordt
uitgehold doordat de Europese Raad de politieke beleidskaders en prioriteiten bepaalt. De
vraag is hoe de Commissie daarmee omgaat dan wel hoe anderen met de Commissie omgaan.
De nieuwe posities moeten nog nader worden uitgekristalliseerd, maar er zijn signalen dat de
invloed van de Commissie op de koers en strategie van de EU zwakker wordt. Tegelijkertijd
is nog niet duidelijk of de toegenomen intergouvernementele rol van de Europese Raad de lijn
van de regeringsleiders ook in de toekomst alleen maar zal doen versterken en de rol van de
Commissie inperken. Zoals in veel commentaren reeds is aangegeven, kan de eurocrisis
slechts worden bezworen en voor de toekomst worden voorkomen indien een onafhankelijke
(begrotings)controle op de lidstaten kan worden uitgevoerd. Het verrichten van een dergelijke
taak lijkt onverenigbaar met enige verbondenheid met nationale belangen. Vandaar dat de
suggestie reeds is gedaan dat de eurocrisis uiteindelijk zal moeten leiden tot een hechtere
samenwerking tussen de betrokken lidstaten en onafhankelijke uitvoering en controle op de
lidstaten door de Europese Commissie of de Europese Centrale Bank. De term Europese
economische regering is al gevallen in dit verband. Versterking van de intergouvernementele
processen gaat dan samen met versterking van de rol van de supranationale instellingen.
Samenspel Europese Commissie en Parlement blijft ondoorzichtig
Kenmerk van een parlementaire democratie is dat er een duidelijk afgebakende relatie tussen
regering en Parlement bestaat, waarbij de regering slechts kan functioneren zolang zij de
steun heeft van een meerderheid van het Parlement. Daarbij ontleent de regering haar steun
aan de (coalitie)partijen in het Parlement. Dit mechanisme dwingt tot disciplinering van de
partijen in het Parlement.
Ondanks de toegenomen invloed van het Parlement vallen deze patronen in de Europese Unie
(nog) niet waar te nemen. Daarbij valt op dat:
• Er buiten het parlementaire debat om invloed wordt uitgeoefend door Europarlementariërs
op de Europese Commissie om bepaalde wetsvoorstellen geagendeerd te krijgen. Een en
ander is vastgelegd in een ‘Inter Institutional Agreement’ tussen beide instellingen,
hetgeen naar Nederlandse maatstaven nogal monistisch aandoet.
• De werking van regerings- of oppositiediscipline ontbreekt, waardoor elk dossier op zijn
eigen merites wordt beoordeeld en per dossier gelegenheidscoalities worden gevormd.
Over de waardering van deze vrije relatie tussen Commissie en Parlement wordt verschillend
gedacht. De Nederlandse Europarlementarier Derk-Jan Eppink, die deel uitmaakt van de
fractie van de Vlaams conservatieve LDD, spreekt in dit verband van “freewheelen” en “een
cultuur van vrijblijvendheid” 25 . Het voormalige Britse Parlementslid Richard Corbett zegt
hierover “This is a Parliament not controlled by a majority that can turn it into a rubber
stamp. It’s a Parliament in the 19 th -century sense, where you have to take things through, and
25 NRC Weekblad, 13 maart 2010
29