Euskal Herria ezagutzea (pdf, 4,3Mb) - Kultura Saila - Euskadi.net
Euskal Herria ezagutzea (pdf, 4,3Mb) - Kultura Saila - Euskadi.net
Euskal Herria ezagutzea (pdf, 4,3Mb) - Kultura Saila - Euskadi.net
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
12<br />
Bigarren Karlistada XIX. mendeko 70ko hamarkadan piztu zen.<br />
Karlisten eta liberalen aurkako borrokaz gain, herritarrak Estatu<br />
Liberalaren aurka zeuden, zeren, Estatu Liberalak, batez ere,<br />
merkatarien, ugazaba handien eta industriako enpresaburu<br />
berrien interesak defendatzen baitzituen. Gerra bukatu zenean<br />
Batzar Nagusiak eta Foru Aldundiak deuseztatu baziren ere,<br />
Aldundiek garrantzia berreskuratu zuten, zeren euskal lurraldeen<br />
eta Estatuaren arteko “Kontzertu Ekonomiko” berrien bidez,<br />
zergak arautzeaz arduratu baitziren.<br />
Kontserbadoreek (Canovasek) eta liberalek (Sagastak) txandaka<br />
zuzendu zuten Espainiako Berrezarkuntzako sistema politikoak<br />
(1874-1923), prozedura antidemokratikoak erabili izan zituen<br />
<strong>Euskadi</strong>n. Politiko eta diputatu bihurtu ziren enpresaburu handiek<br />
(besteak beste, Chávarri, Martínez de las Rivas, Gandarias edo<br />
Aznar-ek...) kontserbadoreen aldeko boto ugari erosi egin<br />
zituzten. Kazikeen sistema zen.<br />
2.3.2. Gizarteari eta ekonomiari dagozkion alderdiak<br />
<strong>Euskal</strong> gizartea nabarmen aldatu da.<br />
Ekonomian, bi mendetan, landaherrialde<br />
pobrea zena, hiri-gizarte<br />
bihurtu da; kulturari dagokionez,<br />
jarduera kultural eboluzionatuak<br />
ditu; teknologia aldetik, komunitate<br />
garatua da eta politikari dagokionez,<br />
mapa anitza da.<br />
Victor Chavarriren monumentua.<br />
Enpresaburua eta politikari<br />
kontserbadorea zen.<br />
Areeta, Getxo. (Bizkaia).<br />
XVII. eta XVIII. mendeetan, aurrerakuntza izan zen zenbait<br />
sektoretan, besteak beste, arrantzan eta nabigazioan, ontzigintzan,<br />
nazioarteko merkataritzan, galdaketan edo nekazaritzan. Izan<br />
ere, Bilbo, XVII. mendean, Kantauriko portu garrantzitsuena zen.<br />
Horrez gain, XVIII. mendean, ilustrazioaren ideiak eragingarriak<br />
izan ziren aurrerakuntza ekonomiko horretan.<br />
Hegoaldeko lurraldeek foruak mantendu zituzten, baina<br />
Iparraldean, Frantziako Iraultza eta gero, instituzio bereziak<br />
deuseztatu egin ziren eta euskal herrialdeak Behe Pirinioetako<br />
Departamentuan integratu ziren.<br />
XIX. mendean eta XX. mendearen hasieran, aro modernoa hasi<br />
zenean, <strong>Euskal</strong> <strong>Herria</strong>n aldaketa garrantzitsuak izan ziren arlo<br />
guztietan. XIX. mendearen erdialdean, lehen industrializazioaren<br />
prozesua eta kapitalismoaren garapenaren izan ziren. Jarduera<br />
industrialean, eremu garrantzitsuena Bilboko itsasadarra izan<br />
zen (Espainiako inmigrante ugari erakarri zituen). 1900ean,<br />
Bizkaiko biztanleen % 27,8 eta Gipuzkoako biztanleen % 12<br />
inmigranteak ziren. XIX. mendearen erdialdeaz geroztik,<br />
dagoeneko, inmigrante ugari joan ziren Nafarroatik <strong>Euskadi</strong>ra eta<br />
beste eremu batzuetara.<br />
XIX. mendearen amaieran, ideologia eta mugimendu politiko eta<br />
sindikal berriak sortu ziren. <strong>Euskal</strong> nazionalismoa Sabino Aranak<br />
fundatu zuen eta sozialismoa Facundo Perezaguak ekarri zuen<br />
Bizakaira.<br />
Minerala kiskaltzeko labea, 1920an. Orconera<br />
Iron Ore Company. Ortuella (Bizkaia).
Change language