Euskal Herria ezagutzea (pdf, 4,3Mb) - Kultura Saila - Euskadi.net

Hiriburu eta hirietan bisitatzeko leku asko daude:
Erdi Aroko almendra forma duen Gasteizko hirigune historikoan,
Katedrala, Kordoi etxea (XV mendekoa), Portaloia, Anda dorrea
–denak XIII-XVI. mendeetakoak–, eta beste muturrean, XVIII.
mendearen amaierako multzoa: Arkillos arkupeak eta Justo
Olagibelek diseinatutako Matxete Plaza.
Bilbon, Itsasadarrean, Atxuritik Euskalduna Jauregirainoko
pasealeku berria dago. Calatravaren zubia eta Guggenheim Museoa
bertan daude, eta Bilbo berriaren sinboloa da; industrioasteko Bilbo
oinez, metroz edo tranbiaz egin daiteke, mundu globalizatuan.
Donostian, hiria ezagutzeko lekurik aipagarrienak honako hauek
dira: Kutxagunea, portuko pasealekua, Akiarioa, Urgull Mendia
eta Paseo Berria.
Iruñean, leku asko bisita daitezke denboran zeharreko
bidaia eginez: estilo guztietako jauregiak (Nafarroakoa,
Kondestablearena, Artzapezpikuarena...), Gazteluaren ingurua,
La Taconera, estilo frantseseko parkea eta Planetarioa.
Iparraldean, hiriburuek, hau da, Baionak, Donibane-Garazik eta
Maulek historia luzea eta edertasun berezia dituzte eta hango
herriak bereziki xarmantak dira: Ainhoa, Ezpeleta, Ustaritz,
Kanbo, Irulegi, Baigorri edota Atharratze.
Hegoaldeko lurraldeetako herrietan mota askotako pasealekuak
daude.
Goi Nafarroako iparraldean leku interesgarriak bisita daitezke:
Orbaitzetako eta Eugiko arma-fabrikak, Zangoza, Elizondo eta
Elbeteko jauregiak –Arizkunenea, Beramundea…–, Arraiozeko
Zubiria eta Jauregizar edota Donatariako Jauregiko edo Olkozeko
dorreak. Nafarroako erdialdean, Lizarra, Gares, Zirauki, Uxue
edota Tafallako hiriguneak eta Irunberriko XIII. mendeko gaztelua
eta eliza bikainak, Artaxoako uztarria eta Radako gotorleku
hesitua ikus daitezke, eta Erriberan, Tutera.
Araban, ikusgarriak dira: Biasteriko monumentu-multzoa,
Antoñanako hesien hondarrak, Erdi Aroko dorre eta gazteluen
sarea (Mendozako Gaztelua), dorretxeak, ermitak eta
harresiak. Proposamen bereziak dira, batzuk abangoardiako
arkitekturarekin, Añanako Gatzagako Bailara Gazia edota upategi
historikoak (Remelluri, Palacio, Marqués de Riscal, Ysios edo
Primicia) Bastidan, Eltziegon edo Goardian.
Bizkaian, lekurik aipagarrienak honako hauek dira: Elorrioko
edo Durangoko hirigune barrokoak, Gernikan, gerra ostean
berreraikitako aldeko monumentuak (Moore eta Chillidaren
artelanak daude elkarren ondoan), Juntetxea eta museoak daude.
Atentzioa deitzen du XX. mendeko Meaztegi ezker aldeko
meatze-herriko hirigintzaren eta “neovasco” edo ingeles
estiloko Neguriko, eskuin aldeko, burgesiaren jauregien artean
dagoen kontrastea. Enkartazioetan, Abellanedako monumentumultzoak
Erdi Aroko ukitua mantentzen du, eta Portugaleteko eta
Areetako itsas pasealekuek, ordea, lehenbiziko industrializazioko
burgesiaren aisiarako lekuak gogorarazten dizkigute.
Gipuzkoan, Aiako Pagoeta parkeko Agorregiko burdinolen eta
erroten bidez, manufakturen garaietara itzuliko gara. Lenbur
Eskualdeko Museoan, Mirandaola Burdinolan (Legazpin), XVIII.
mendeko burdina lantzeko industria zehatz-mehatz irudikatzen
da; halaber, galdategia, errota eta meatzea ere badaude.
Aipagarriak dira Hondarribiako edo Segurako Erdi Aroko hirigune
historikoak eta Oñati eta Bergarako hirigune barrokoak.
81
Gasteizko almendra, Erdi Aroko
hiri-egitura.
Erriberri (Nafarroa).
Elantxobe (Bizkaia).