Euskal Herria ezagutzea (pdf, 4,3Mb) - Kultura Saila - Euskadi.net

Pío Baroja.
56
Gabriel Celaya (ezkerrean), bere
emaztea Amparitxu eta Blas de Otero.
Ramiro Pinillak “Verdes valles, colinas
rojas” lanean euskal historia modernoaren
ibilbidea egin zuen familia-leinuen bidez.
Filosofo ospetsua eta 98ko belaunaldiaren buru izan zen (Del
sentimiento trágico de la vida, La agonía del cristianismo, Vida de
Don Quijote y Sancho...), eta, horrez gain, zutabegile eta polemista
bikaina ere bazen. Euskara ondo ezagutzen zuen, eta hizkuntza hila
bihurtuko zela uste zuen. Bere garaiko gertakizun askotan parte hartu
zuen, batzuetan jarrera kontraesankorra bazuen ere. Sozialista eta
antinazionalista zen, ez zuen frankisten Altxamendu Nazionalaren
aurkako jarrera hartu, baina, laster, uko egin zion erregimenari,
errepresioa zegoela eta ideiak mesprezatu egiten zirela ikusita.
Pio Baroja. Donostian jaio zen (1872-1956). Nobelen, paisaien
eta istorioen narratzaile emankor eta bikaina zen, eta eragin
handia izan zuen euskal gaiei (La casa de Aitzgorri, Las aventuras
de Shanti Andia...), karlistadei (Las memorias de un hombre de
acción), hirietako bizimodu latzari (La busca) edo gai orokorrei (El
árbol de la ciencia) buruzko narratiba espainolean.
50-70ko hamarkadetan, euskal literaturan eta literatura espainolean
eraginik handiena izan zuten idazleak honako hauek izan ziren:
Gabriel Celaya (Hernani, 1911- Madril, 1991). Poesia soziala eta
eguneroko bizitzari buruzkoa egin zuen (La soledad cerrada, Las
cosas como son...) eta Blas de Otero (Bilbo, 1917-Madril, 1979).
Ángel fieramente humano edo Pido la paz y la palabra idatzi zituen.
Angela Figuera (Bilbo, 1902- Madril, 1984). Poesia sentsuala eta soziala
idatzi zuen; besteak beste, Mujer de barro edo Vencida por el ángel. Juan
Larrea (Bilbo, 1895-Argentina, 1980). Picassoren laguna zen. Oscuro
dominio (1935) poema-bilduma eta Visión celeste idatzi zituen.
Nobelari dagokionez, aipagarriak dira J. A. Zunzunegui, Real
Academia de la Lengua Españolako kidea (El barco de la muerte),
Luis Martín Santos (Tiempo de silencio) edo Ignacio Aldecoa
(1925-1969) gasteiztarra. El fulgor y la sangre, eta Con el viento
solano nobelak idatzi zituen –azken honen filma egin zen–.
Madrilen jaio zen arren, Alfonso Sastre (1926) euskal herritarra da
adopzioz. Konpromiso sakona hartu du Euskal Herriarekiko, Jose
Bergamin polifazetikoak bere bizitzako azken urteetan egin zuen
bezala. Antzerkia albo batera utzita. Antzerkia deritzon kapitulua–
Sastrek ikuspuntu ezkertiarreko zenbait saio idatzi zituen (Manifiesto
contra el pensamiento débil, Los intelectuales y la utopía…). Halaber,
Marc Légasseren, (Gaztibeltzaren Karabinak) laguna izan zen.
1920ko hamarkadan jaiotakoak dira: Ramiro Pinilla –Las ciegas
hormigas–. Oraintsu, Verdes valles, colinas rojas, berrargitaratu du
eta Narratiba Sari Nazionala lortu zuen 2005ean, Pablo Antoñana
nafarra edota Elías Amézaga edota Jose Miguel de Azaola . 30-
40ko hamarkadetan jaiotakoei dagokienez, esanguratsuenak honako
hauek dira: Raul Guerra Garrido. Nadal Saria irabazi zuen 1976an,
Lectura insólita de “El capital” lanarekin; Luciano Rincón (1932-
1993). Kazetaria eta saiogilea zen, Francisco Franco, historia de un
mesianismo idatzi zuen (Ruedo ibérico-k argitaratutakoa, 1964an).
Literatura berria
Nobelagileei dagokienez, garrantzitsuena Lucía Etxebarria
(Bermeo 1966) da. Literatura freskoa eta limuria egiten du, eta
2004an, Nadal Saria irabazi zuen Beatriz y los cuerpos celestes
lanarekin. Nafarroan, aipagarriena Miguel Sánchez Ostiz da. Un
infierno en el jardín eta El pasaje de la luna nobelak eta Derrotero
de Baroja saioa idatzi ditu.
Halaber, autore ospetsuak dira Juan Bas, Fernando Aramburu (Los
peces de la amargura, ETAren biktimei buruzkoa) Juan Manuel de
Prada, Pedro Ugarte, Fernando Marías , Espido Freire, Lopez
Hidalgo eta Jose Javier Abasolo. Bestalde, aipagarriak dira Toti
Martínez de Lecea –arrakasta lortu du nobela historikoarekin)–
eta Seve Calleja –gazteentzako narrazioa–. Poesiari dagokionez,
Julia Otxoa, Jon Juaristi edo Carlos Aurteneche aipatu behar
dira.
Frantsesez idazten dutenei dagokienez, aipagarrienak honako
hauek dira: Florence Delay (Etxemendi), eta euskaraz eta
frantsesez idazten duen idazle bakanetakoa Itxaro Borda.
Euskal merkatua txikia da, baina liburuak kontsumitzen dituen
publiko garrantzitsua dago. Biztanleen erdiak baino gehiagok
irakurtzeko ohitura du.
Kalkuluen arabera, ehun baino gehiago dira euskal argitaratzeenpresak.
Euskadiko merkatuaren % 30a hartzen dute –parte
handi bat euskarazko liburuak eta testuliburuak dira–, gainerakoa
kanpoko edizioen esku dago, batez ere Katalunia eta Madrilekoen
esku. 2005ean, 3.515 izenburu argitaratu ziren -8 milioi ale- eta
86,2 milioi euro fakturatu ziren, Euskadiko Editoreen Gremioaren
arabera.1982an 338 titulu argitaratu ziren, eta 2005ean
argitaratutakoak 1.616 (guztizkoaren % 46) izan ziren (3,4 milioi
ale); beraz, 20 urtean, jauzi kualitatiboa egin da.
Eusko Jaurlaritzak euskarazko liburuen argitalpena sustatzen
du, eta liburuak argitaratzeko diru-laguntza handiak eman
ditu. Nafarroan, 2005ean, 1.020 titulu argitaratu ziren, INEren
arabera.