Euskal Herria ezagutzea (pdf, 4,3Mb) - Kultura Saila - Euskadi.net

7.3. Arte eszenikoak eta musika-arteak
7.3.1. Antzerkia
Pastorala herri-antzerkia da. Berariaz, Iparraldean sortu eta
antzezten da. Erdi Aroko antzerkian du jatorria, baina lehenbiziko
partiturak XVIII. mendekoak dira. Errepertorio historikoa ehun
bat alekoa da. Pertsonaiak onak eta gaiztoak ziren eta Bibliari
edo Frantziaren historiari buruzko gaiak tratatzen ziren.
Pastoral modernoa aire zabalean antzezten da eta herri-arrakasta
handia du –1950ean Piarres Bordazaharrek (Etxahunekoa) gai berriak
sartu zituen–. Emakumeek ere parte hartzen dute, euskal inguruari
buruzko libreto berriak lantzen dira, gertakizunen edo pertsonaien
istorioak kontatzen dira, koruak eta orfeoiak daude, errituala izaten
jarraitzen du eta, urtero, dagokion Zuberoako herri jakin batek
prestatu eta antzezten du pastorala. Beste autore ospetsu
batzuk Junes Casenave eta Jean Louis Davant dira.
Gero eta herri-antzerki mota gehiago egin ohi dira
eta arrakasta dute. Lekeition,
Bergaran eta Arrasaten herriantzerkia
egin ohi da,
eta, oraintsuago, Mungian,
200 lagunek
baino gehiagok parte
hartuz, Laua-xetari
buruzko pieza bat
egin zuten.
Arriaga
antzokia.
Bilbo.
Euskarazko antzerki konbentzionala Pedro Barrutiarekin
(Aramaio, 1682-1759) eta bere Gabonetako Ikuskizuna deritzon
antzinako Misterioen antzeko lanarekin hasi zen. 1876an,
Marcelino Soroa donostiarraren Iriyarena zarzuela elebiduna
antzeztu zen Miarritzen, eta bi urte geroago Donostian.
XX. mendearen hasieran, Toribio Alzaga (Ramuntxo, Oleskari
berriya…), Abelino Barriola eta Katalina Eleizegiren (1889-1963)
lanak dira aipagarrienak. Gerraosteko euskarazko antzerkiari
dagokionez, esanguratsuenak honako hauek dira: Antonio
Mª Labaien eta Piarres Larzabal, frankismoan errefuxiatuei
laguntzeagatik ospetsua zen Iparraldeko Sokoa herriko erretorea
eta Matalas heroiari buruzko lana idatzi zuena. Oraintsuago,
esanguratsuena Daniel Landart da. Arestik eta Atxagak ere
antzerki-lanak idatzi zituzten.
Gaztelaniaz, aurrekariak Erdi Aroko herri-antzerkia (Misterio de
Obanos), eta Muniberen fartsak (El Borracho Burlado) dira, hala ere,
esanguratsuena, Alfonso Sastre da. Sastre euskal literaturak eta
literatura espainolak eman duten dramaturgorik nazioartekoena da
(Escuadra hacia la muerte, La mordaza edo La taberna fantástica).
Hurrengo belaunaldian, garrantzitsuenak honako hauek dira:
gaztelaniaz, David Barbero, Rafael Mendizabal eta Ignacio Amestoy
eta euskaraz, Xabier Mendiguren Elizegi, Antton Luku…
Euskal antzerkiaren berrikuntza zenbait talderen eskutik etorri
zen: Jarrai (1960-65), Txinpartak, Akelarre edo Cómicos de la
Legua. Geroago, abangoardia hasi zen Akelarre taldearen Irrintzi
(1977) ikuskizunarekin eta beste zenbait talderekin: Denok,
Orain, Bekereke eta El Lebrel Blanco (Nafarroa).
80ko hamarkadako erdialdean, Maskarada, Karraka eta Kukubiltxo
(txotxongiloak eta umeentzako antzerkia) taldeek Euskal Antzerki
Taldeen Biltzarra osatu zuten; horien ondoren, Geroa taldea eta
Hazparneko “Galarrotzak” jaialdia egiten zuten beste zenbait talde
amateur etorri ziren. Gaur egun, talde garrantzitsuenak Ur (Helena
Pimentarena), Markeline, Trapu Zaharra, Hika, eta Ttanttaka (El
Florido Pensil). Talde berak euskarazko zein erdarazko bertsioak
egin ohi dituzte. Iruñean, Nafarroako Antzerki Eskola sortu
zen, eta bertatik sortu ziren, besteak beste, Teatro Estable de
Navarra, Pinpilinpauxa... Iparraldean, Théatre Des Chimères
talde profesionalak, frantsesezko antzerkia egiten du.
Gaur egun, arestian baino lokal gehiago daude, jende gehiago joaten da
antzerkia ikustera eta antzerki-emanaldi gehiago daude. Euskadin
50 antzoki daude, eta horietako 20k erregulartasunez funtzionatzen
dute. Ikuskizunari berari dagokionez, beharrezkotzat jotzen da Euskal
Antzerki Sarea sendotzea –sarean, dagoeneko, 36 antzoki konektatuta
daude– eta euskal arteak nazioartean hedatzea. Artez aldizkarian,
programazioak, kritikak eta eszena-emanaldiak aztertzen dira.
Dagoeneko desagertu den Hau komeria izeneko EITB-ren programak,
aldi batean, arreta kulturala erakartzeko lana egin zuen.
Ur antzerki-taldea.
57
Zuberoako pastorala.