Euskal Herria ezagutzea (pdf, 4,3Mb) - Kultura Saila - Euskadi.net

Horiez gain, aipagarriak dira Joan Mari Irigoien, Jean Louis Davant,
Joan Kruz Igerabide, Inazio Mujika, Joxemari Iturralde, Gotzon
Garate, Hasier Etxebarria, Txomin Peillen, Laura Mintegi edota Patxi
Zabaleta. Oraintsuago, belaunaldi berri polifazetikoagoa sortu da,
sentikortasun narratibo eta poetiko berriekin (narrazioan: Iban Zaldua,
Pako Aristi, Aingeru Epaltza, Joan Garzia, Lourdes Oñederra, Unai
Elorriaga… eta poesian: Felipe Juaristi, Tere Irastorza, Harkaitz
Cano, Karlos Linazasoro, Kirmen Uribe, Yolanda Arrieta…).
55
7.2.2. Erdaraz (gaztelaniaz edo frantsesez) egindako
literatura
Erdarazko euskal literaturaren parte garrantzitsu bat, literatura
espainolaren eta frantsesaren historiaren bidez ezagutzen da.
Lehen literatura
Ia ez dago gaztelaniaz edo frantsesez egindako euskal literatura laiko
goiztiarrik Salbuespena La Araucana izeneko epopeia, Alonso Erzilla
noble bermeotarrarena. Margarita Nafarroako erreginak (1492-
1549), frantsesez, berrehunetik gora ipuin eta maitasun-endredoei
buruzko istorioak dauzkan liburua idatzi zuen: Heptameron-a,
alegia. Boccacio-ren Decameron-ean inspiratuta dago.
Hazkunde-hasiera XVIII. mendearen amaieran izan zen, Azkoitiko
Zalduntxoak deitzen ziren (“zalduntxoak” ezizena ezaugarri gisa
hartu zuten, umore onez) euskal ilustratu polifazetikoen lanarekin:
Xabier Munibe edo Peñafloridako Kondea –antzerki-lan txikiak,
partiturak eta poemak idatzi zituen–, Narrosko Markesa eta
Manuel Altuna. Literatoak baino gehiago, saiogileak ziren. Felix
Samaniego (1745-1801), Peñafloridako Kondearen iloba, ospetsua
zen, elezahar moralizatzaileei esker (erotikoren bat ere badago).
Agustin Xaho (1810-1858) Atharratzen jaio zen, eta kazetaria,
historialaria eta hizkuntzalaria izan zen. Idazle erromantikoa,
konspiratzailea eta abenturazalea zen. Zazpiak Bat, euskal zazpi
lurraldeen batasuna nahi duen lemaren aitzindari bihurtu zen eta
euskaldunen jatorriari buruzko Aitorren mitoa ere asmatu zuen. Joera
errepublikanoa zuen Ariel egunkaria sortu zuen. Halaber, Histoire
primitive des Euskariens, zenbait nobela eta hiztegia ere egin zituen.
Miguel de Unamunoren erretratua.
XIX. mendean, kostunbrismoa zen nagusi eta XIX. mendearen
amaierara eta XX. mendearen hasierara arte ez zen literatura eta
saiogintza unibertsaleko idazle ospetsurik sortu.
XX. mendea
Euskal Liburu eta Diskoen Azoka urtero egiten da abenduan
Durangon (Bizkaia).
Behean: Toti Martinez de Lecea idazlea liburuak sinatzen.
Miguel de Unamuno. Bilbon jaio zen (1864-1936), eta poemak,
saioak eta nobelak (Niebla, La tía Tula) idatzi zituen idazle
berritzailea da.