augsburgse confessie door luther en melanchton. - Geschriften van ...

17
... Zijn Woord zuiver te onderwijzen'. Hetzelfde gebruik komt in een officieel stuk
uit Genève voor, nl. aan het begin van de Geloofsbelijdenis der scholieren: 'Ik verklaar
- je proteste - te willen volgen en houden de leer van het geloof' enz. In de brief
gericht tot de koning van Frankrijk, vóór de Franse Geloofsbelijdenis in 40 artikelen,
1559 (onze tekst nr. 31, deel II, blz. 85) wordt gezegd: 'Wij kunnen plechtig verklaren
- pro- tester - Sire, dat daar niets in staat in strijd met het Woord van God'. En om te
besluiten met een eveneens officiële tekst van ons eigen grondgebied; op de
vergadering van de synode te Antwerpen, Pinksteren 1565, werd vastgesteld, dat men
aan het begin van elke synodevergadering de Confessie der Kerken van dit land zou
voorlezen, 'zowel om van onze eenheid te getuigen - protester; de taal van deze
synode was Frans - als om te beoordelen of er niets te veranderen of te verbeteren is'.
Aldus enkele voorbeelden uit talloze.
Dit alles neemt niet weg, dat in onze naam: Protestant, het begrip protesteren,
tegenspreken wel degelijk aanwezig is, voor velen zelfs overwegend, en terecht. De
humanistisch-hervormde politieke geschiedschrijver uit de 16de eeuw, Johannes
Sleidanus - d.w.z. uit Schleiden in de Elzas afkomstig - verhaalt in zijn hoogst
belangrijke 'Commentaren over de godsdienst en de staat onder Keizer Karel V'
(eerste uitgave 1555) de gebeurtenis op de Rijksdag van 1529, die wij boven noemden
en voegt daar aan toe, dat deze 'de oorsprong is van de naam der Protestanten, die niet
alleen in Duitsland, maar ook bij de volken daarbuiten zeer verbreid is en bekend'.
Hiermee schijnt wel alles omtrent de oorsprong van de naam opgehelderd te zijn.
Vooreerst, dat hij dus eer een staatkundige dan religieuze oorsprong heeft: men zal in
de tekst beneden zien, dat zulk een 'protest' een gebruikelijk, wettig instrument in de
verhandelingen op de Duitse Rijksdagen was.
In de tweede plaats, dat de benaming 'Protestanten' wel een bepaalde betekenis heeft
gekregen, maar dat zij nog slechts 'zeer verbreid en bekend' is, en dus nog niet de
enige aanduiding voor alles wat wij nu 'Protestant' gewoon zijn te noemen.
De naam is eerst gaandeweg in gebruik gekomen en ook slechts gaandeweg van het
meer politieke op het uitsluitend kerkelijke en theologische terrein overgegaan.
In de periode van de z.g. Keulse Reformatie, 1543, waarbij Bucer betrokken is
geweest overwoog nog de politieke betekenis. Bucer spreekt in de brieven, die hij toen
aan Philips van Hessen schreef, herhaaldelijk van 'unsern protestierenden fursten und
Stenden'. De vorm van het tegenwoordige deelwoord schijnt erop te wijzen, dat
'Protestant' voor hem nog geen naam was; hij bedoelt ermee degenen, die nog altijd bij
de protestactie van Spiers, 1529, behoren. Hier verwacht hij van hen, dat zij op de
eerstkomende Rijksdag opnieuw ernstig op een algemene Reformatie zullen
aandringen.
De Reformatie is natuurlijk een kerkelijke zaak, maar het protesteren tegen
rijksbesluiten, die de Reformatie belemmeren, was een politieke zaak. Prof.
Lindeboom heeft over de geschiedenis van het gebruik van de naam Protestant een
verhandeling in 1940 uitgegeven, waarin hij de overgang van de politieke naar de
kerkelijke betekenis duidelijk maakt en bovendien laat zien, dat het woord bijzonder
gaarne gebruikt is door theologen en niet-theologen, die op verzoening tussen de
Kerken uit waren, zoals Hugo de Groot, Calixtus, David Blondel en vooral Joh.
Duraeus of John Dury (17e eeuw). De eerste en enige geloofsbelijdenis, die de naam
in haar titel voert is de Schotse van 1560: 'The Confession of Faith by the Protestants
within the Realm of Scotland', met de karakteristieke toevoeging: 'als een volledige en
gezonde leer gegrond op de onfeilbare waarheid van Gods Woord'.